Σύνοδος κορυφής: "Κούρεμα" χωρίς βιώσιμη οικονομική λύση;

-άρθρο του Νίκου Χρυσόγελου*-

Η ελληνική κρίση δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί αν δεν υπάρξουν σοβαρές αλλαγές και σε ευρωπαϊκό επίπεδο: πολιτική ολοκλήρωση της ΕΕ, μεταρρύθμιση της ΕΕ και της ευρωζώνης, διαμόρφωση κοινής οικονομικής και φορολογικής πολιτικής, θεσμοί οικονομικής διακυβέρνησης, επίδειξη πραγματικά ευρωπαϊκής αλληλεγγύης ώστε να προωθηθούν οι αναγκαίες αλλαγές, παροχή των κατάλληλων εργαλείων για αναζωογόνηση της οικονομίας (ευρωομόλογα, αύξηση προϋπολογισμού ΕΕ, παροχή τεχνικής βοήθειας κα), στήριξη των χωρών του νότου για να πετύχουν σε ένα λογικό χρονικό διάστημα τις αναγκαίες πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις με την κοινωνία σύμμαχο και όχι στόχο.

Οι εκπρόσωποι των πρασίνων κομμάτων και οι πράσινοι ευρωβουλευτές που συναντήθηκαν στις18 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες (από τους έλληνες ΟΙΚΟΛΟΓΟΥΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥΣ συμμετείχαμε ο ευρωβουλευτής Μιχάλης Τρεμόπουλος και εγώ) ζήτησαν από τους ευρωπαίους ηγέτες να προχωρήσουν σε γενναίες αποφάσεις, τονίζοντας ότι είναι "η ώρα της ευρωπαϊκής απάντησης στην κρίση και της ρύθμισης των χρηματοπιστωτικών αγορών" αλλιώς το κόστος θα γίνει πλέον δυσβάστακτο και είναι πιθανόν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες να στραφούν εναντίον της ίδιας της ευρωπαϊκής ιδέας. Κοινή διαπίστωση ότι "η Ευρώπη έχει αντιμετωπίσει την κρίση με λάθος τρόπο και με πολύ αργά βήματα" κάτι που έχει μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό κόστος.

Μεταξύ των ευρωπαϊκών πρασίνων κομμάτων, υπάρχει γενικώς ομοφωνία για 4 κριτήρια "αξιολόγησης" των αποφάσεων των ευρωπαίων ηγετών:

1. Άμεση, πειστική λύση για την οξεία κρίση χρέους

Όλοι συμφωνούν ότι το σημερινό δημόσιο χρέος της Ελλάδας δεν είναι βιώσιμο. Χρειάζεται σημαντικό "κούρεμα" για να καταστεί βιώσιμο και για να "περισσέψουν" πόροι και για τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας. Για το ύψος του "κουρέματος" πρέπει να ληφθούν όμως υπόψη: η βιώσιμότητα του χρέους μακροχρόνια, οι τρέχουσες τιμές των ομολόγων στην αγορά, η ανάγκη επιβίωσης των ασφαλιστικών ταμείων και του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να καταβάλει πάνω από το 5% του ΑΕΠ για απαιτήσεις πληρωμών.

2. Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών: ευρωπαϊκή και δημοκρατική

Όποιο και αν είναι το ύψος του "κουρέματος", απαιτείται μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, αντί για εθνικές λύσεις, ώστε να σταματήσει η αβεβαιότητα που δημιουργείται σχετικά με τη διάσωσή τους. Εφόσον είναι απαραίτητο να διατεθούν δημόσια χρήματα για τη διάσωση τραπεζών, αυτά -τονίζουν οι πράσινοι – πρέπει να είναι ευρωπαϊκά, ώστε να σπάσει η αλληλοτροφοδοτούμενη κρίση των τραπεζών και του δημόσιου χρέους. Μια απλή μόχλευση του EFSF μπορεί να είναι το πολύ μια μεταβατική περίοδος για τη σταθερή λύση που είναι τα Ευρωπαϊκά ομόλογα.

Οι Πράσινοι τονίζουν ότι απαιτείται να μπει ένα φρένο στο χρέος των τραπεζών, ώστε να μην απαιτούνται συνεχώς τεράστια κεφάλαια για τη διάσωση. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να διαμορφώσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρότυπα κεφαλαιακής επάρκειας, λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα από την κρίση που πλήττει τον πλανήτη και την Ευρώπη. Χρειαζόμαστε μια ευρωπαϊκή προσέγγιση για το πρόβλημα «too big to fail – πολύ μεγάλη για να αποτύχει», που έχουν μέχρι τώρα αγνοήσει η Γαλλία και η Γερμανία, υπερασπιζόμενες τα συμφέροντα των μεγάλων τραπεζών. Για αυτό πρέπει να αξιοποιηθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι εξελίξεις στις ΗΠΑ (κανόνας Volcker) και στη Βρετανία (Επιτροπή Vickers), ώστε να διαχωριστεί πλήρως η ριψοκίνδυνη συμπεριφορά τραπεζών από τον ρόλο που έχουν στην υποστήριξη της πραγματικής οικονομίας. Γιατί να πληρώνουν οι φορολογούμενοι το κόστος διάσωσης τραπεζών που ακολούθησαν ριψοκίνδυνες πολιτικές και φορτώθηκαν τοξικά ομόλογα σε μια λογική οικονομίας – καζίνο;

Πολιτικές αντιλήψεις που υποστήριζαν ότι οι αγορές ήταν σε θέση να ρυθμίζονται από μόνες τους έχουν διαψευσθεί πλήρως. Είναι φανερό ότι απαιτείται μια συνεπής κι αποτελεσματική ρύθμιση των αγορών καθώς και απαγόρευση αδιαφανών, κερδοσκοπικών χρηματο-οικονομικών προϊόντων. Σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί οι φορολογούμενοι να πληρώνουν τυχόν απώλειες των τραπεζών που οφείλονται σε αντικοινωνικές ή εξαιρετικά ριψοκίνδυνες πρακτικές, όπως έγινε με την κρίση του 2008.

Οι Πράσινοι υποστηρίζουν την άποψη ότι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών για διάσωσή τους, με χρήματα του δημοσίου και των φορολογούμενων, θα πρέπει να σημαίνει και απόκτηση από τους φορολογούμενους του δικαιώματος ιδιοκτησίας και ελέγχου των τραπεζών αυτών (μερική κρατικοποίηση). Με την προσωρινή κρατικοποίηση των διασωθέντων τραπεζών θα μπορούσαν να καταλήξουν στα δημόσια ταμεία κέρδη, όταν ξεπεραστεί η κρίση. Τα δικαιώματα ελέγχου πρέπει, όμως, να χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο για την αλλαγή του επιχειρηματικού μοντέλου, να γίνουν πιο βιώσιμες, κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνες οι οικονομικές δραστηριότητες, να διασφαλιστεί η παροχή ρευστότητας – δανείων προς την πραγματική οικονομία, να τεθούν όρια στο ύψος των συντάξεων, μπόνους και επιδομάτων των τραπεζικών στελεχών αλλά και για να περιοριστει η φοροδιαφυγή και η φορο-απάτη (τουλάχιστον στις υπό έλεγχο τράπεζες).

3. Ισορροπημένη κατανομή βαρών, οικονομική μεταρρύθμιση, αναζωογόνηση της οικονομίας

Η λήψη μέτρων για τη μείωση του χρέους και των ελλειμμάτων πρέπει να είναι κοινωνικά ισορροπημένη και να μην μεταθέτει συνεχώς τα βάρη στις κοινωνικά αδύναμες ομάδες. Δεν πρέπει να αφήσουμε την κρίση να αυξήσει τις κοινωνικές ανισότητες, να βαθύνει τον κοινωνικό αποκλεισμό και να διαλύσει τον κοινωνικό ιστό. Δεν θα σταθεροποιηθούν οι χρηματοπιστωτικές αγορές και δεν θα αντιμετωπιστούν τα δημοσιονομικά προβλήματα χωρίς μια νέα κοινωνική ισορροπία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στην ανακοίνωση τους οι Πράσινοι τονίζουν ότι αναμένουν από την ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής, ένα ξεκάθαρο μήνυμα, ειδικά προς τους ανθρώπους στις χώρες που βιώνουν την κρίση, οι οποίοι καταβάλλουν υψηλό τίμημα για τις πολιτικές αποτυχίες των τελευταίων ετών. Τα δημοσιονομικά μέτρα που λαμβάνονται πρέπει να βελτιώνουν, αντί να διαλύουν, τις κοινωνικές υποδομές. Καλά παραδείγματα υπάρχουν σε ευρωπαϊκές χώρες και πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στην αξιολόγηση κι επέκτασή τους.

Οι προσπάθειες αναδιάρθρωσης και μείωσης της σπατάλης στην Ελλάδα και την υπόλοιπη νότια Ευρώπη πρέπει να συνοδεύεται από ένα συντονισμένο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ισχυρό πρόγραμμα πράσινων επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακή αποδοτικότητα και αποτελεσματική χρήση των πόρων καθώς και εκπαίδευσης, ώστε να σταματήσει το σπιράλ της καθοδικής πορείας. Οι Πράσινοι έχουν καταθέσει προτάσεις για ένα τέτοιο Πράσινο New Deal, από την περίοδο ήδη των ευρωεκλογών. Στην Βόρεια Ευρώπη θα πρέπει να υπάρξει ενθάρρυνση της ζήτησης, ώστε να αποκατασταθεί η ανισορροπία που προκλήθηκε στο εμπορικό ισοζύγιο λόγω του τρόπου που υιοθετήθηκε το κοινό νόμισμα στην Ευρωζώνη. Ειδικά στην Ελλάδα η μείωση των δαπανών πρέπει να συνδυαστεί με την αύξηση των εσόδων μέσω της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής και της επιστροφής στα δημόσια ταμεία των περιουσιών που αποκτήθηκαν με τη διαφθορά.

Όμως οι μεγάλες περιουσίες που αποκτήθηκαν στο παρελθόν – όχι πάντα με νόμιμα μέσα ή κοινωνικά υπεύθυνες πολιτικές – υποστηρίζονται σήμερα με ακριβά μέτρα διάσωσης. Την ώρα που οι δημόσιοι προϋπολογισμοί προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα με περικοπές και ελλείμματα, ο ιδιωτικός πλούτος έχει αυξηθεί με γρήγορους ρυθμούς. Σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, ο πλούτος είναι υπερσυγκεντρωμένος σε χέρια που αποτελούν λιγότερο από το 10% της κοινωνίας, ενώ οι ανισότητες παντού διευρύνονται. Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν ξοδέψει 4,6 τρισεκατομμύρια ευρώ δημόσιου χρήματος προκειμένου να σταθεροποιήσουν την οικονομία και να διασώσουν τράπεζες, παρεμβάσεις που διέσωσαν και την αξία ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων.Τα αυξημένα επίπεδα δημόσιου χρέους οδήγησαν, όμως, σε αυξημένα ελλείμματα και σε επιπρόσθετες περικοπές σε παιδεία, υγεία, δημόσιες υπηρεσίες, κοινωνικές παροχές και μελλοντικές επενδύσεις.

Θα πρέπει τώρα οι μεγάλες περιουσίες να συμβάλουν στη χρηματοδότηση του κόστους. Οι γερμανοί και έλληνες Πράσινοι ξεκίνησαν μια καμπάνια συλλογής υπογραφών ζητώντας από την ελληνική και τη γερμανική κυβέρνηση να θεσπίσουν ένα μόνιμο φόρο στον ιδιωτικό πλούτο και να αναλάβουν πρωτοβουλία σε ευρωπαϊκό επίπεδο για συντονισμό της εισαγωγής ενός φόρου για τον πλούτο σε όλες τις χώρες μέλη της Ε.Ε., μαζί με συντονισμένη καταστολή των φορολογικών παραδείσων και της φοροδιαφυγής, ώστε ο φόρος αυτός να εισπράττεται παντού με ίσους όρους (υπογραφές διαδικτυακά στη διεύθυνση http: //www.Callforawealthlevy.eu/).

Σημαντικές, πάντως, προοπτικές ανοίγει η υιοθέτηση από τις πολιτικές δυνάμεις στη Γερμανία της πρότασης του Ευρωκοινοβουλίου (θέση αρχικά των Πρασίνων) για επιβολή φόρου χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, μια συμφωνία που μπορεί να ανάψει το πράσινο φώς για την εφαρμογή του σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

4. Περισσότερη Ευρώπη, δημοκρατικός έλεγχος

Περισσότερη Ευρώπη είναι μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος. Οι Ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων πρέπει να αναλάβουν να προωθήσουν την τροποποίηση των ευρωπαϊκών Συνθηκών, με τρόπο που να επιτρέπει την εφαρμογή των νέων απαιτήσεων για την Ευρώπη. Υπάρχει ανάγκη τροποποίησης των Συνθηκών για να επιτρέπονται τα ευρωπαϊκά ομόλογα, να εδραιωθεί η ιδέα της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης, να ενισχυθεί η κοινοβουλευτική εποπτεία πάνω στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και να ευθυγραμμιστεί η φορολογική πολιτική στην Ευρώπη, έτσι ώστε οι μεγάλες εταιρίες και τα μεγάλα εισοδήματα να μην μπορούν να εκμεταλλευτούν τις μεγάλες διαφορές στην φορολογική νομοθεσία με σκοπό τη φορο-αποφυγή ή τη φοροδιαφυγή. Ο μόνος τρόπος για να αναζωογονηθεί η ευρωπαϊκή ιδέα είναι μέσω μιας νέας Ευρωπαϊκής Σύμβασης, η οποία θα στηριχθεί στην υποστήριξη των πολιτών (δημοψηφίσματα).

*O Nίκος Χρυσόγελος είναι στέλεχος των Οικολόγων Πράσινων και εκλεγμένο μέλος του Περιφερειακού Συμβουλίου Ν. Αιγαίου. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο aixmi.gr