Νομοσχέδιο για τη Διαχείριση Απορριμμάτων:"Σημαντικά βήματα μπροστά αλλά και επικίνδυνα κενά", επισημαίνουν 4 ΜΚΟ

Η Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης, η Greenpeace, το Δίκτυο Μεσόγειος SOS και το WWF Ελλάς έχουν επεξεργαστεί και καταθέσει προτάσεις για τη διαχείριση των απορριμμάτων με στόχο τις πόλεις χωρίς σκουπίδια.

Με αφορμή το νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή προς ψήφιση, οι 4 ΜΚΟ επισημαίνουν:

Παρά τα αρκετά θετικά σημεία που εισάγει το νομοσχέδιο για τη διαχείριση απορριμμάτων που κατατέθηκε στη Βουλή, υπολείπεται σημαντικά των προεκλογικών εξαγγελιών της κυβέρνησης και δεν εγγυάται την ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων. Σύμφωνα με τις 4 οργανώσεις, απαιτούνται άμεσες βελτιώσεις για να ανοίξει επιτέλους ο δρόμος στην ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων και να απομακρυνθεί ο εφιάλτης της επικίνδυνης (και πανάκριβης) καύσης, προς όφελος της κοινωνίας, της ανάπτυξης και του περιβάλλοντος.

Στα θετικά σημεία του νομοσχεδίου συγκαταλέγεται η υποχρεωτική χρέωση ανά τόνο για τους ΟΤΑ για την τελική διαχείριση των υπολειμμάτων - απορριμμάτων, που παραδίδονται στους ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ ή σε χώρους ολοκληρωμένης διαχείρισης. Η εξέλιξη αυτή ικανοποιεί το πάγιο αίτημα των 4 περιβαλλοντικών οργανώσεων αλλά και άλλων φορέων, καθώς αποτελεί το πιο αποτελεσματικό οικονομικό κίνητρο για τους ΟΤΑ για την αποφασιστική και ουσιαστική προώθηση της ανακύκλωσης και της εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων τους.

Στα θετικά επίσης συγκαταλέγεται η ρύθμιση πολλών ζητημάτων που θα καταστήσουν πιο αποτελεσματική τη λειτουργία του Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων (ΕΟΕΔΣΑΠ), ενόψει του σημαντικού και δύσκολου έργου που καλείται να επιτελέσει στον διαρκώς μεταβαλλόμενο -σε διεθνές και εθνικό επίπεδο- χώρο της ανακύκλωσης και εναλλακτικής διαχείρισης των απορριμμάτων.

Το πιο αρνητικό ίσως σημείο του νομοσχεδίου είναι ότι εξακολουθεί να μην προκρίνει κάποιες λύσεις σε βάρος κάποιων άλλων παρά τα προφανή περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη τους. Το νομοσχέδιο δεν δίνει οριστική και ξεκάθαρη απάντηση στο πιο κρίσιμο δίλημμα: ορθολογική διαχείριση απορριμμάτων (Πρόληψη - Ανακύκλωση - Κομποστοποίηση) ή ακριβή, αναποτελεσματική και επικίνδυνη καύση απορριμμάτων; Η απουσία ξεκάθαρης πολιτικής προς την κατεύθυνση της περιβαλλοντικά βιώσιμης διαχείρισης των απορριμμάτων, τελικά ευνοεί την καύση. Όπως έχει δείξει και η διεθνής εμπειρία, στις περιπτώσεις που «η επιλογή αφήνεται στην αγορά» επικρατούν οι πιο ακριβές (στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι και επικίνδυνες) τεχνολογίες, αφού αυτές αποφέρουν το μεγαλύτερο κέρδος για τον επενδυτή εις βάρος της εθνικής οικονομίας και της βιώσιμης ανάπτυξης.

Σε αυτούς τους δύσκολους οικονομικά καιρούς για την Ελλάδα, οι 4 οργανώσεις καλούν την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΚΑ αλλά και τους βουλευτές των κομμάτων να τροποποιήσουν το νομοσχέδιο, ώστε αυτό να εγγυάται το τρίπτυχο "Πρόληψη - Ανακύκλωση - Κομποστοποίηση".

Συγκεκριμένα, οι 4 οργανώσεις προτείνουν:

· Υιοθέτηση της οικιακής κομποστοποίησης ως μέτρου πρόληψης-μείωσης του όγκου των απορριμμάτων αλλά και της κομποστοποίησης ως τεχνολογίας διαχείρισης των οργανικών υπολειμμάτων.

· Διαλογή των υλικών στην πηγή.

· Δημιουργία νέων Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης.

· Δημιουργία διαδημοτικών Κέντρων Ανακύκλωσης (ΚΑ) σε όλη την Ελλάδα.

· Δημιουργία κινήτρων για τους πολίτες (μέσα από τα δημοτικά τέλη).

· Επένδυση στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση

Οι 4 ΜΚΟ πιστεύουν ότι πρέπει να αποφασιστούν πολλά ακόμη τόσο σε θεσμικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο πολιτικών επιλογών και δράσεων, ώστε να μπορεί η μείωση των παραγόμενων απορριμμάτων, η ανακύκλωση και η εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων να αναπτυχθούν και να αποτελέσουν τη βάση της λύσης του προβλήματος των σκουπιδιών.

Τα πιο κρίσιμα σημεία στα οποία δε δίνει λύση το νομοσχέδιο στην παρούσα μορφή του είναι οι εξής:

I. Υιοθέτηση της οικιακής κομποστοποίησης ως μέτρου πρόληψης-μείωσης του όγκου των απορριμμάτων: Η οικιακή κομποστοποίηση είναι από τα πιο σημαντικά μέτρα πρόληψης που μπορεί να πάρει η πολιτεία. Τα οικιακά οργανικά αποτελούν το 35%-50% των απορριμμάτων μας και μπορούν σε σημαντικό ποσοστό εύκολα και οικονομικά να κονιορτοποιηθούν στις κατοικίες μας. Τα περισσότερα από τα νοικοκυριά της χώρας μας μπορούν χρησιμοποιώντας έναν ειδικό κάδο να παράγουν κομπόστ (λίπασμα) από τα οικιακά οργανικά τους, που μπορεί να αξιοποιούν στον κήπο ή σε φυτά του μπαλκονιού τους, μειώνοντας αντίστοιχα τα παραγόμενα απορρίμματα. Η πολιτεία μπορεί να θεσπίσει - όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες - την υποχρέωση τοποθέτησης κάδων οικιακής κομποστοποίησης στα κτίρια (τουλάχιστον σε αυτά που έχουν κάποιο κήπο η επαρκή ακάλυπτο χώρο) και να υποστηρίξει την υλοποίηση σε κάποιους ΟΤΑ μεγάλης κλίμακας προγραμμάτων οικιακής και δημοτικής κομποστοποίησης. Εκτιμάται ότι μόνο με την οικιακή κομποστοποίηση οι ΟΤΑ μπορούν να μειώσουν τα προς διαχείριση οικιακά οργανικά και κλαδέματα σε ποσοστό μέχρι και 35% του συνόλου των απορριμμάτων τους (στην ιδανική περίπτωση της πλήρους εφαρμογής της μεθόδου), με χαμηλό αρχικό κόστος και μεσοπρόθεσμο-μακροπρόθεσμο σημαντικό οικονομικό όφελος. Ήδη, εκατοντάδες ΟΤΑ στην Ε.Ε. εφαρμόζουν τη μέθοδο.

II. Διαλογή στην πηγή (ΔσΠ) - το κλειδί της επιτυχίας για την ανακύκλωση: Στους ΟΤΑ που σήμερα υπάρχουν 1-3 κάδοι συλλογής, προτείνουμε να υιοθετηθεί άμεσα από την πολιτεία και τους ΟΤΑ το μοντέλο με 4 κάδους για να μεγιστοποιηθεί η Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) από τους δημότες. Ο πρώτος κάδος μπορεί να αφορά μόνο το χαρτί, που θα οδηγείται χωρίς άλλη διαλογή για ανακύκλωση, ο δεύτερος κάδος θα δέχεται όλα τα υπόλοιπα ανακυκλώσιμα υλικά (πλαστικά, γυαλί, μέταλλα, ξύλο), τα οποία θα οδηγούνται για διαλογή στα ειδικά Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) και εν συνεχεία για ανακύκλωση, ο τρίτος κάδος θα δέχεται μόνο τα υπόλοιπα οργανικά και βιοαποδομήσιμα υλικά (όσα δηλαδή δεν αξιοποιούνται στην οικιακή κομποστοποίηση), τα οποία θα οδηγούνται για κομποστοποίηση σε μικρές ή μεγαλύτερες μονάδες κομποστοποίησης, και ο τέταρτος κάδος θα δέχεται τα υπολείμματα τα οποία θα οδηγούνται σε μονάδες επιπλέον διαχείρισης (π.χ. ΕΜΑΚ) και εν συνεχεία για τελική διάθεση σε ΧΥΤΥ. Το μοντέλο αυτό είναι βιώσιμο, συνδυαζόμενο με σταθμούς μεταφόρτωσης, ώστε να ελαχιστοποιηθεί το κόστος μεταφοράς όλων των υλικών.

III. Δημιουργία νέων Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ): Υπάρχουν ακόμη και άλλες σημαντικές κατηγορίες υλικών (όπως το έντυπο χαρτί, τα μπάζα, τα επικίνδυνα οικιακά, τα αχρησιμοποίητα ή ληγμένα φάρμακα, ο ρουχισμός και τα υποδήματα, τα έπιπλα ή άλλα ογκώδη προϊόντα, τα ανταλλακτικά οχημάτων, τα ανταλλακτικά ηλεκτρικών συσκευών) για τις οποίες δεν υπάρχουν αντίστοιχα ΣΕΔ και θα πρέπει να δημιουργηθούν με ευθύνη της πολιτείας, ώστε να μπορούν να συνεργαστούν με αυτά οι ΟΤΑ και να πετύχουν περαιτέρω μείωση των προς διάθεση υλικών με παράλληλη περιβαλλοντική διαχείριση. Για τη δημιουργία τους απαιτούνται αντίστοιχες ΚΥΑ.

IV. Δημιουργία διαδημοτικών Κέντρων Ανακύκλωσης (ΚΑ) σε όλη την Ελλάδα - Τα Κέντρα Ανακύκλωσης (ΚΑ) μπορούν να αποτελέσουν βασικό άξονα για την εναλλακτική διαχείριση των αστικών αποβλήτων. Αποτελούν ένα χώρο προσωρινής αποθήκευσης και ταξινόμησης όλων των υλικών μέχρι την μεταφορά τους για τελική διαχείριση ή ανακύκλωση. Κάθε Κέντρο Ανακύκλωσης θα πρέπει να βρίσκεται μέσα στον αστικό χώρο και να διαθέτει αποθηκευτικούς χώρους (κυρίως κοντέϊνερ) για όλα τα εν δυνάμει διαχειρίσιμα υλικά, όπως συσκευασίες, ΑΗΗΕ (ηλεκτρικά-ηλεκτρονικά απόβλητα), ΑΕΚΚ (μπάζα), κλαδέματα, ρουχισμός - υποδήματα, ελαστικά, επικίνδυνα οικιακά απόβλητα, έπιπλα, ογκώδη κ.α. Τα ΚΑ έχουν συγκεκριμένο ωράριο (λειτουργούν και τις αργίες) για να μπορούν να μεταφέρουν οι δημότες μόνοι τους τα υλικά τους σε αυτά μετά από ενημέρωση και συνεχή παρότρυνση από τα διαρκή προγράμματα ενημέρωσης.

V. Επέκταση της δίκαιης χρέωσης και στα δημοτικά τέλη των δημοτών με Εφαρμογή συστημάτων “Πληρώνω Όσο Πετάω” (ΠΟΠ): Δημιουργία κινήτρων και υποστήριξη προς τους ΟΤΑ για αλλαγή του τρόπου χρέωσης των δημοτικών τελών με εφαρμογή συστημάτων ΠΟΠ, ώστε οι δημότες να έχουν επιπλέον κίνητρα να συμμετέχουν πιο ενεργά στην πρόληψη, κομποστοποίηση, ανακύκλωση και εναλλακτική διαχείριση. Είμαστε η μόνη χώρα από τις 15 παλαιές της Ε.Ε., που δεν εφαρμόζει συστήματα ΠΟΠ.

VI. Υιοθέτηση της κομποστοποίησης σαν την τεχνολογία διαχείρισης των οργανικών: Η κομποστοποίηση μπορεί να αποτελέσει την κύρια επιλογή της πολιτείας για τη διαχείριση των υλικών του 3ου κάδου (οικιακά οργανικά), των «πράσινων» υλικών των ΟΤΑ (κλαδέματα), και του ενδεχόμενου κλάσματος των οργανικών από τον 4ο κάδο, αξιοποιώντας τους σταθμούς μεταφόρτωσης σε κάθε περιφέρεια για την μεταφορά των οργανικών. Έτσι, στους περιφερειακούς σχεδιασμούς θα πρέπει να διερευνηθεί και επιλεγεί η δυνατότητα της δημιουργίας μικρού, μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους μονάδων κομποστοποίησης με ευθύνη των ΟΤΑ, των νομαρχιών και της περιφέρειας. Το παραγόμενο κομπόστ θα αποτελεί πολύτιμο εδαφοβελτιωτικό που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση διαβρωμένων δασικών εκτάσεων, τη συντήρηση πάρκων και αλσών στις πόλεις, την ανάπλαση εγκαταλειμμένων λατομείων και βέβαια τον εμπλουτισμό των αγροτικών καλλιεργειών. Ειδικά μάλιστα για τα ελληνικά εδάφη που είναι φτωχά σε οργανικά, το κομπόστ θα μπορούσε να τα ενισχύσει σημαντικά.

VII. Επένδυση στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση: Ανακύκλωση χωρίς ενημέρωση δεν γίνεται. Γι’ αυτό απαιτείται από την κεντρική πολιτεία και τους ΟΤΑ συστηματική ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και ενεργοποίηση των πολιτών με πολυδιάστατες δράσεις (όπως προβολή με πολλούς τρόπους σε ΜΜΕ, εκδηλώσεις, διαφημιστικά σποτ, έντυπο υλικό), ενημέρωση στα σχολεία και, κυρίως, πόρτα-πόρτα ενημέρωση των δημοτών.