Οικολογικός Άνεμος: με την ευκαιρία της έκθεσης της GREENPEACE «Ψαρεύοντας την αλήθεια»

Βιώσιμη αλιεία, προς όφελος του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των ψαράδων

Ο Νίκος Χρυσόγελος, υποψήφιος περιφερειάρχης Ν. Αιγαίου με τον «ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΑΝΕΜΟ», συμμετείχε, μετά από πρόσκληση του Ελληνικού Γραφείου της "Greenpeace", σε εκδήλωση το απόγευμα της Κυριακής 24 Οκτωβρίου, με θέμα τα προβλήματα της ελληνικής αλιείας στο πλαίσιο της έκθεσης «Ψαρεύοντας την αλήθεια». Ο Νίκος Χρυσόγελος συζήτησε και με την Ευρωπαία Επίτροπο Θαλασσίων Υποθέσεων και Αλιείας κα Μ. Δαμανάκη, η οποία μίλησε στην εκδήλωση για την προσπάθεια της ΕΕ να μεταρρυθμίσει την Κοινή Αλιευτική Πολιτική, «μια και με τους σημερινούς ρυθμούς αλιείας, μόλις 6 - 8 από τα 136 είδη των θαλασσών μας θα είναι υγιή στα επόμενα δέκα χρόνια». Η Επίτροπος τάχθηκε υπέρ της δημιουργίας θαλάσσιων καταφυγίων (θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών) στηρίζοντας το αίτημα για ξεκάθαρο «ΝΑΙ» για θαλάσσια καταφύγια.

Ο Νίκος Χρυσόγελος, μεταφέροντας την εμπειρία του από την μακροχρόνια συνεργασία του με τους ψαράδες – μια και προέρχεται από τον χώρο των περιβαλλοντικών οργανώσεων – αλλά και εικόνες από τις περιοδείες του στα νησιά του Ν. Αιγαίου (σχετικό υλικό είναι διαθέσιμο από τον ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΑΝΕΜΟ*) τόνισε:

«Με ευθύνη των πολιτικών ηγεσιών προηγούμενων και σημερινών, η χώρα δεν διαθέτει μια συγκροτημένη αλιευτική πολιτική με αποτέλεσμα σήμερα να έχει μειωθεί ο θαλάσσιος πλούτος και να κινδυνεύει η επιβίωση των ψαράδων. Η πολιτική ηγεσία υποκύπτει σε συντεχνιακές πιέσεις, συμφωνεί σε παρεκκλίσεις από τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την Αλιεία αν και υπάρχει ο κίνδυνος να επιβληθούν πρόστιμα, δίνει ψεύτικες υποσχέσεις, δεν βοηθάει τους επαγγελματίες ψαράδες να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις για μια περιβαλλοντικά υπεύθυνη αλιεία και αδιαφορεί για τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις επιπτώσεις από καταστροφικές ή και παράνομες μεθόδους αλιείας.

Στο σημερινό δυσλειτουργικό σύστημα, ο ρόλος της Περιφέρειας θα μπορούσε να είναι καθοριστικός για τη βελτίωση του συστήματος διαχείρισης του αλιευτικού τομέα, αρκεί να τεθούν οι σωστές προτεραιότητες, να επιτευχθεί η συμμετοχή τόσο των τοπικών κοινωνιών όσο και των επαγγελματιών του κλάδου αλλά και να σταματήσει η εξυπηρέτηση πελατειακών σχέσεων και ιδιοτελών συμφερόντων που βλάπτουν το σύνολο και το περιβάλλον.

Ο ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΕΜΟΣ έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις για μια βιώσιμη αλιεία Οι περιβαλλοντικοί φορείς και οι παράκτιοι ψαράδες είναι σήμερα σύμμαχοι στην προσπάθεια να λυθούν προβλήματα και να καλυφθεί το διαχειριστικό έλλειμμα στη χώρα μας και η απουσία πολιτικών. Είναι ενθαρρυντικό ότι έστω και στο 12 παρά 5, οι παράκτιοι ψαράδες, επιστήμονες και περιβαλλοντικές οργανώσεις συμφωνούν ότι απαιτούνται αλλαγές στην αλιευτική πολιτική ώστε να στραφούμε προς βιώσιμες μορφές αλιείας, να βοηθήσουμε στην ανάκαμψη των θαλάσσιων ειδών μέσω της δημιουργίας θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (θαλάσσιων καταφυγίων) και να βάλουμε τις προϋποθέσεις για συμπληρωματικά εισοδήματα για τους παράκτιους ψαράδες μέσω του αλιευτικού τουρισμού, της προστασίας και διαφύλαξης του θαλάσσιου πλούτου. Τα οφέλη από μια τέτοια πολιτική θα είναι σημαντικά για τους ψαράδες, το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες αλλά και θα αποτελέσει ασπίδα προστασίας απέναντι στις νέες, δυσμενείς συνθήκες που διαμορφώνονται στην Αν. Μεσόγειο λόγω της αλλαγής του κλίματος».

Αναλυτικά οι θέσεις του «ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΕΜΟΥ» για την ΑΛΙΕΙΑ

Η στρατηγική μας

Η αλιεία είναι μια σημαντική για τις νησιωτικές κοινωνίες οικονομική δραστηριότητα και πρέπει να είναι περιβαλλοντικά υπεύθυνη και μακροχρόνια βιώσιμη. Το επάγγελμα του ψαρά χρειάζεται να συνδυαστεί με αυτό του προστάτη και διαχειριστή του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Είναι ένα επάγγελμα που πλήττεται ευθέως σήμερα από την υποβάθμιση και τη ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, μια και εξαρτάται απολύτως από την καλή κατάστασή του.

Οι παράκτιοι ψαράδες μπορεί να ασκούν υπεύθυνα το επάγγελμά τους, να συνεισφέρουν με την εμπειρία τους - και μέσα από νέους ρόλους - στην προστασία των θαλασσών και να έχουν συμπληρωματικά εισοδήματα από την βιώσιμη διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Οι παράνομες και καταστροφικές μορφές αλιείας πρέπει να εξαλειφθούν γιατί θέτουν σε κίνδυνο όχι μόνο το θαλάσσιο περιβάλλον αλλά και την μακροχρόνια ευημερία των τοπικών κοινωνιών. Αν οι παράκτιοι ψαράδες δεν μπορούν να ψαρέψουν λόγω της μείωσης των αλιευμάτων ή της υποβάθμισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος, δεν θα έχουν εύκολα άλλη εναλλακτική λύση για να επιβιώσουν επαγγελματικά.

Ως ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΕΜΟΣ θεωρούμε ότι είναι αναγκαία μια βιώσιμη πολιτική για την αλιεία σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, που:

·  ενσωματώνει τις αρχές της βιώσιμης (αειφορικής) αλιείας,

·  εφαρμόζει χωρίς παρεκκλίσεις τις διατάξεις του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την αλιεία στη Μεσόγειο, προς όφελος και του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των μικρών – παράκτιων - ψαράδων

·  ενεργεί για τον τερματισμό των παράνομων και καταστροφικών μορφών ψαρέματος και

·  οργανώνει – μέσα από διάλογο με τους ψαράδες, τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, τους τοπικούς φορείς και τα πανεπιστήμια – θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, που συμβάλλουν στην φυσική αναπαραγωγή των θαλάσσιων ειδών και αποκαθιστούν τη θαλάσσια βιοποικιλότητα και τους πληθυσμούς των ψαριών.

Τα προβλήματα

Ένα σημαντικό κομμάτι των νησιωτών ζει σήμερα από την αλιεία. Παρόλα αυτά, πολλές περιοχές καταστρέφονται από την παράνομη αλιεία (δυναμίτες, χημικά, μπουκάλες) και την υπεραλίευση, ενώ η αλίευση με καταστροφικά εργαλεία και πρακτικές (βιντζότρατα, μηχανότρατες με συρόμενα εργαλεία βυθού κ.λπ.), εξακολουθεί να είναι εκτεταμένη.

Τα προβλήματα πηγάζουν από την έλλειψη πολιτικής βούλησης για την ορθολογική διαχείριση της αλιείας, καθώς οι πολιτικές ηγεσίες τα τελευταία χρόνια δρούσαν με γνώμονα την ικανοποίηση συντεχνιακών αιτημάτων, καταστρατηγώντας συστηματικά την κοινοτική αλλά και την εθνική νομοθεσία, που ούτως ή άλλως είναι παρωχημένη και αναποτελεσματική. Αντί να προετοιμάσουν όλους τους ψαράδες για τις αλλαγές που επέρχονταν, προτίμησαν είτε να επιδιώκουν παρεκκλίσεις από την ευρωπαϊκή αλιευτική πολιτική σε βάρος του θαλασσίου περιβάλλοντος και της βιώσιμης αλιείας είτε έδιναν ψεύτικες υποσχέσεις ότι δεν θα εφαρμοστεί τελικώς η όποια νομοθεσία.  Ακόμα και λίγο πριν τον Ιούλιο 2010, ημερομηνία που έπρεπε να σταματήσει κάθε παρέκκλιση από τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την Αλιεία, προτίμησε η πολιτική ηγεσία του Υπουργείο να υπόσχεται μη εφαρμογή του κανονισμού.

Η απουσία πολιτικής βούλησης για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος έχει ως αποτέλεσμα και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί να έχουν αποδειχθεί απόλυτα ανεπαρκείς για να διασφαλίσουν την νομιμότητα κατά την άσκηση της αλιευτικής δραστηριότητας, ενθαρρύνοντας την παρανομία εκ μέρους τμήματος των επαγγελματιών του κλάδου.

Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη ρύπανση των θαλασσών και τον παραιτέρω περιορισμό, λόγω τουρισμού, των περιοχών που συνδέονται με την αναπαραγωγή των ψαριών (λιβάδια Ποσειδωνίας, κλειστές περιοχές – κόλποι, ύφαλοι κ.λ.π.) υποβαθμίζουν ραγδαία τη θαλάσσια βιοποικιλότητα. Επομένως, το σημερινό μοντέλο αλιείας είναι σαφώς μη αειφορικό και κατά συνέπεια μη βιώσιμο οικονομικά.

Η εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την Αλιεία στη Μεσόγειο με στόχους μια βιώσιμη αλιεία, προστασία του θαλάσσιου πλούτου και μακροχρόνια ευημερία των νησιωτικών κοινωνιών σκοντάφτει στις γνωστές πελατειακές σχέσεις και σε κοντόφθαλμες λογικές.

Ούτε σε κεντρικό ούτε σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο υπάρχει μια συνεκτική πολιτική για τη βιώσιμη αλιεία στην περιοχή.  Η μεταφορά των αρμοδιοτήτων για θέματα αλιείας στους Δήμους, μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερο αποσπασματικές, πελατειακές κι αντιφατικές πρακτικές σε θέματα αλιείας – με δεδομένη και την αδυναμία μέχρι σήμερα της Δ/νσης Αλιείας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων αλλά και των περιφερειακών αρχών – αν δεν συνοδευτεί με ενίσχυση των υποστηρικτικών δομών. Tο νεοσύστατο Υπουργείο Θαλασσίων Υποθέσεων, Νήσων και Αλιείας, είναι πιθανό να μην έχει αντικείμενο σχετικά με αυτόν τον τομέα, αν δεν υπάρξει σύντομα μια συγκροτημένη πολιτική για την αλιεία,
Δεν πρέπει να αγνοούμε ένα φαινόμενο που εντείνεται τα τελευταία χρόνια στα νερά του Αιγαίου, την εισβολή ψαριών, ασπόνδυλων και διαφόρων φυκιών από άλλες περιοχές, είδη που εισέρχονται στην Α. Μεσόγειο είτε μέσω της διώρυγας του Σουέζ είτε μέσω των απορρίψεων υδάτων έρματος από τις δεξαμενές πλοίων.  Η αλλαγή του κλίματος και η αύξηση της θερμοκρασίας στην Α. Μεσόγειο κατά 0,5-3,5 βαθμούς Κελσίου δημιουργεί συνθήκες ευνοϊκές για την επιβίωση ειδών που ζούσαν σε πιο ζεστά νερά.
Σύμφωνα με τον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου μόνο στα Δωδεκάνησα έχουν εντοπιστεί τα τελευταία χρόνια πάνω από 80 «εξωτικά» θαλάσσια είδη.  Είναι ένα φαινόμενο που εντατικοποιήθηκε τα τελευταία 30 χρόνια.   Κάποια από αυτά προέρχονται από τον Ινδικό και τον Ειρηνικό ωκεανό, ενώ άλλα είναι τροπικής προέλευσης.  Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου «το 10% της ιχθυοπανίδας στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο αποτελείται από ξενικά είδη, ενώ 28 είδη ψαριών έχουν προέλευση από Ινδικό- Ειρηνικό Ωκεανό και 3 από Ατλαντικό. Επισημαίνεται ότι μόνο τα 4 έχουν εμπορικό ενδιαφέρον: ο άσπρος γερμανός (Siganus rivulatus), ο μαύρος γερμανός (Siganus lyridus), ο λούτσος με τη χρυσή λωρίδα (κουτσομουρόλουτσος) και η στρογγυλοσαρδέλα. Τα υπόλοιπα ψάρια υπάρχουν, μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες, αλλά απορρίπτονται γιατί δεν έχουν εμπορική σημασία- σ΄ αυτή την κατηγορία ανήκει η φιστουλάρια (που ονομάζεται και τρομπέτα)- ή είναι επικίνδυνα για την υγεία όπως είναι ο τοξικός λαγοκέφαλος (Lagocephalus sceleratus). Το συγκεκριμένο ψάρι ανήκει στην οικογένεια των τετραοδοντίδων και απαγορεύεται η κατανάλωσή του, όπως και όλων των άλλων ψαριών τα οποία ανήκουν στην ίδια οικογένεια, ή γιατί είναι μικρό το μέγεθός τους, σκληρό το κρέας τους ή έχουν κακή γεύση.

Οι προτάσεις μας

Για μια πραγματικά βιώσιμη αλιεία στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, προτείνουμε:

· Με πρωτοβουλία της Περιφέρειας και μετά από διάλογο με τους φορείς, τους ψαράδες, τα πανεπιστήμια και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, τη δημιουργία δικτύου θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (θαλάσσια καταφύγια) με τριπλό στόχο: φυσική αναπαραγωγή των θαλάσσιων ειδών και φυσικός επανεμπλουτισμός της θάλασσας, προστασία της  θάλασσας και συμπληρωματικά εισοδήματα για τους παράκτιους ψαράδες και τις τοπικές κοινωνίες (πχ με την ανάπτυξη καταδυτικού, οικολογικού και αλιευτικού τουρισμού, επιστημονικών ερευνών, φύλαξη θαλάσσιων πάρκων, ξεναγήσεις, κ.ά.)

· Άμεση και πλήρης εφαρμογή του κανονισμού για τη Μεσόγειο, που αποτελεί το ελάχιστο μέσο για την προστασία των αλιευτικών πόρων στη χώρα μας, χωρίς παρεκκλίσεις από αυτόν

· Αποτελεσματική παρακολούθηση της αλιευτικής δραστηριότητας για να περιοριστεί η άσκηση παράνομης αλιείας από επαγγελματίες αλλά και ερασιτέχνες αλιείς

· Θέσπιση αυστηρών προδιαγραφών για τον έλεγχο των επιπέδων ρύπανσης και μόλυνσης ψαριών και οστρακοειδών.

· Διεκδίκηση χωροτακτικού σχεδίου για τις υδατοκαλλιέργειες και ουσιαστικός έλεγχος στη λειτουργία των μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας, ενίσχυση της βιολογικής υδατοκαλλιέργειας

· Χρονική επέκταση της απαγόρευσης αλιείας λόγω ωοτοκίας ψαριών, προστασία των περιοχών αναπαραγωγής των ψαριών, βάσει επιστημονικών δεδομένων

· Αποτελεσματικότητα της διοίκησης και στήριξη των αρμόδιων υπηρεσιών αλιείας προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα οξεία προβλήματα του κλάδου. Διεκδίκηση αρμοδιοτήτων αλιείας από τους Δήμους στο επόμενο μεταβατικό διάστημα των δύο ετών, προκειμένου να επιτευχθεί αποτελεσματική διαχείριση του τομέα και να αποφευχθεί η περαιτέρω κατάτμηση του

· Εκπόνηση μελετών σε συνεργασία με αρμόδια ερευνητικά ιδρύματα σχετικά με την κατάσταση των ιχθυοαποθεμάτων στις περιοχές Κυκλάδων και Δωδεκανήσων και κωδικοποίηση και αξιοποίηση μελετών τοπικής εμβέλειας που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί.

· Διενέργεια προγραμμάτων εκπαίδευσης/επαγγελματικής κατάρτισης αλιέων, ευαισθητοποίηση και συμμετοχή των επαγγελματιών του κλάδου στη λήψη αποφάσεων.

· Αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας 2007-2013 για την προσωρινή παύση των αλιευτικών δραστηριοτήτων και τη χρήση επιλεκτικότερων εργαλείων προκειμένου να προστατευθούν τα δελφίνια και άλλα κητώδη από την αλιευτική δραστηριότητα.

· Αναζήτηση κατάλληλων χρηματοδοτικών ή άλλων εργαλείων (παροχή διχτυών) που θα αποζημιώνουν τους ψαράδες για βεβαιωμένες καταστροφές στα δίκτυα τους από κητώδη, όπως συμβαίνει με τις καταστροφές στην γεωργική παραγωγή.  

Συστηματική παρακολούθηση των αλλαγών που συντελούνται στο θαλάσσιο περιβάλλον λόγω της κλιματικής αλλαγής και διαμόρφωση στρατηγικών προσαρμογής στα νέα δεδομένα και περιορισμού των επιπτώσεων. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στην είσοδο και επιβίωση στα νερά μας ειδών που προέρχονται από άλλα οικοσυστήματα που απλώνονται στις θαλάσσιες περιοχές από την Κρήτη μέχρι τη Θράκη και καταλήγουν σε όλο και μεγαλύτερους αριθμούς στα δίκτυα.

--
Οικολογικός Άνεμος Ν. Αιγαίου
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
http://ecoanemos.wordpress.com