Ο Οικολογικός Άνεμος για τις ιχθυοκαλλιέργειες

Ανεπαρκής η Περιφέρεια στο θέμα της γνωμοδότησης για τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τις ιχθυοκαλλιέργειες

Ανεπαρκής, απροετοίμαστη και χωρίς συνεκτική και ενιαία τοποθέτηση παρουσιάστηκε η Περιφέρεια Ν Αιγαίου κατά την πρόσφατη συζήτηση στο Περιφερειακό Συμβούλιο Ν Αιγαίου (30/5/2011, στη Σύρο) στο θέμα της γνωμοδότησης του Περιφερειακού Συμβουλίου για την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΠΧΣΑΑ) για τις Υδατοκαλλιέργειες. Το σχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικών Αλλαγών που συζητήθηκε στο Περιφερειακό Συμβούλιο ήταν θετικό ως πρόθεση για τη θέσπιση ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού για τον κλάδο, όμως το ΥΠΕΚΑ απέτυχε να παρουσιάσει μια ξεκάθαρη πολιτική δέσμευση για τις προτεραιότητες στην αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων και επέλεξε να ακολουθήσει την πεπατημένη, την νομιμοποίηση δηλαδή της σημερινής, κατά πολύ αυθαίρετης, κατάστασης. Το πρόβλημα μεγαλώνει από την αδυναμία της Περιφέρειας να επεξεργαστεί εγκαίρως και σε διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες και τους φορείς του Ν Αιγαίου μια στρατηγική για τις ιχθυοκαλλιέργειες που να ανταποκρίνεται στις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της περιφέρειας μας καθώς και με την πρόχειρη ένταξη στο χωροταξικό κάθε υπάρχουσας μονάδας, χωρίς έστω να ενημερωθεί το Περιφερειακό Συμβούλιο αν αυτές λειτουργούν νόμιμα κι ανταποκρίνονται στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις.

Ο Νίκος Χρυσόγελος, επικεφαλής του ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΕΜΟΥ και Γραμματέας του Περιφερειακού Συμβουλίου Ν. Αιγαίου, καταψήφισε τη σχετική απόφαση. Όπως δήλωσε: «Δεν υπήρχε συνεκτική εισήγηση της Περιφέρειας αλλά αντιφατικές μεταξύ τους θέσεις, ενώ παρουσιάστηκε ένας κατάλογος μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας για τις οποίες το Περιφερειακό Συμβούλιο ψήφισε για την ένταξή τους στον χωροταξικό σχεδιασμό, με μια διαδικασία που δημιουργούσε την αίσθηση προσπάθειας μαζικής νομιμοποίησης της υπάρχουσας κατάστασης χωρίς όμως να είναι ξεκάθαρο αν όλες αυτές οι μονάδες ανταποκρίνονται στους όρους και προδιαγραφές ή αν τυχόν υπάρχουν σε αυτές κι αυθαίρετες. Το έλλειμμα είναι ακόμα μεγαλύτερο αφού αυτή τη στιγμή στο Ν. Αιγαίο δεν υπάρχουν αποτελεσματικοί μηχανισμοί ελέγχου και συμμόρφωσης, κάτι που ούτε το προτεινόμενο από το ΥΠΕΚΑ σχέδιο αποσαφηνίζει. Οι ιχθυοκαλλιέργειες είναι μια πραγματικότητα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Στρατηγική επιλογή, όμως, της Περιφέρειας, για λόγους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς (απασχόληση και συνοχή για τις τοπικές κοινωνίες) και οικονομικούς, θα έπρεπε να είναι η στήριξη στις βιώσιμες μορφές αλιείας, στην δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών για φυσικό εμπλουτισμό ξανά των θαλασσών με ψάρια. Ένα μικρό κομμάτι της προμήθειας αλιευμάτων πρέπει να προέρχεται από ιχθυοκαλλιέργειες (και μάλιστα αυτές θα πρέπει να είναι μικρού μεγέθους, βιολογικές, συμβατές με άλλες δραστηριότητες και να ανήκουν κυρίως σε ανθρώπους που ζουν στα νησιά)».

Αναλυτικά η θέση του ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΕΜΟΥ σχετικά με την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΠΧΣΑΑ) για τις Υδατοκαλλιέργειες

Ένα σοβαρό θέμα

Το θέμα του χωροταξικού σχεδιασμού για τις υδατοκαλλιέργειες είναι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένων των προβλημάτων που δημιουργούνται τόσο από το ίδιο το μοντέλο οργάνωσης των ιχθυοκαλλιεργειών που ακολουθείται σήμερα και την ραγδαία ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του κλάδου όσο και από την ελλειπή και αποσπασματική παρούσα νομοθεσία, που περιλαμβάνει μεν κάποια κριτήρια για τη χωροθέτηση των μονάδων αλλά βασίζεται μέχρι σήμερα στη σημειακή χωροθέτηση υποκείμενη σε πολλαπλές ερμηνείες. Σε αυτή τη βάση, είναι θετική η πρόθεση εκ μέρους του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής για τη θέσπιση ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού για τον κλάδο.

Θα πρέπει, επίσης, να αναγνωριστεί ότι το πόνημα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο, δεδομένου ότι υπάρχει μεγάλη σύγκρουση χρήσεων μεταξύ της υδατοκαλλιέργειας, της παράκτιας αλιείας, του τουρισμού, της οικιστικής χρήσης αλλά και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, κατά συνέπεια, όπως είναι αναμενόμενο, υπάρχουν σημαντικές αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες και ορισμένους συλλόγους πολιτών. Στην περίπτωση αυτή είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη, εφόσον αξιολογηθούν, τόσο οι επιστημονικές, τεχνοκρατικές απόψεις-που όμως σε πολλές περιπτώσεις είναι αντικρουόμενες -, όσο και οι κατά τόπους επισημάνσεις πολιτών και φορέων, μέσα όμως από μία ξεκάθαρη πολιτική δέσμευση για τις προτεραιότητες στην αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων.

Πιθανά περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα από ιχθυοκαλλιέργειες

Οι ιχθυοκαλλιέργειες είναι μια δραστηριότητα που έχει περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις που η διάστασή τους εξαρτάται κατά πολύ από την χωροθέτησή τους αλλά και την ύπαρξη ή όχι μηχανισμών ελέγχων για τη συμμόρφωση των πρακτικών που ακολουθούνται με τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις.

Υπάρχουν επιπτώσεις από τη δραστηριότητα αυτή κυρίως στον βυθό και - εφόσον υπάρχουν - στα λειβάδια Ποσειδωνίας, κάτω και γύρω από τις ιχθυοκαλλιέργειες, με τον σχηματισμό ιζημάτων, λόγω της περίσσειας των τροφών που επικάθονται στον βυθό, αλλά και κάλυψης του από τους πλαστικούς σάκους, αν πετάγονται απερίσκεπτα στη θάλασσα. Οι επιπτώσεις αυξάνονται αν δεν τηρούνται με αυστηρότητα οι περιβαλλοντικοί όροι, δεν είναι εκπαιδευμένο κατάλληλα το προσωπικό που ασχολείται, δεν μετακινούνται οι κλωβοί, όπως προβλέπεται, ή επιλέγονται εντατικές και υπερεντατικές μορφές και δεν έχει γίνει σωστή χωροθέτηση.

Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρούνται πρόχειρες και συχνά αυθαίρετες κατασκευές κτιρίων για υποστηρικτές δραστηριότητες, εγκατεστημένες στην κοντινή παράκτια περιοχή.

Μια άλλη κατηγορία προβλημάτων σχετίζεται με το είδος και την ποιότητα της τροφής που παρέχεται: λόγω της ανάμειξης πρώτων υλών που προέρχονται από διάφορες περιοχές του πλανήτη απαιτείται συνεχής έλεγχος γιατί μπορεί να έχουμε φαινόμενα επιβάρυνσης των ψαριών, όπως έχει γίνει κατά καιρούς και με άλλα είδη διατροφής (παρουσία επικίνδυνων και τοξικών ουσιών εξαιτίας προσμίξεων με ακατάλληλες πρώτες ύλες, παρουσία διοξίνης ή βαρέων μετάλλων που συσσωρεύονται στον αυξημένο λιπώδη ιστό των ψαριών στις ιχθυοκαλλιέργειες κα).

Ένα από τα θέματα που έχουν συζητηθεί ελάχιστα είναι η αλλαγή της συμπεριφοράς των ελεύθερων ψαριών, τα οποία πλέον συγκεντρώνονται γύρω από τους κλωβούς και τρέφονται από την περίσσεια τροφής που καταλήγει στο γύρω θαλάσσιο περιβάλλον (όσοι γνωρίζουν από αλιεία, ξέρουν για τις αλλαγές που συντελούνται και την σημαντική αύξηση του λίπους αλλά και του μεγέθους ψαριών όπως πχ η γόπα λόγω της κατανάλωσης τροφών από τις ιχθυοκαλλιέργειες, της μείωσης των μετακινήσεων για αναζήτηση τροφής κα.), οδηγώντας στην παραπλάνηση του καταναλωτή που θεωρεί ότι έχει προμηθευτεί ψάρια από ελεύθερη αλιεία. Ελάχιστα έχει απασχοληθεί και η επιστημονική κοινότητα αλλά και οι φορείς ελέγχου με τις επιπτώσεις στην θαλάσσια βιοποικιλότητα από την αυξημένη συχνότητα παρουσίας ασθενειών των ψαριών στις ιχθυοκαλλιέργειες, ασθενειών που μπορούν να διαδοθούν και στα ελεύθερα ψάρια. Εξαιτίας του περιορισμού των ψαριών στους κλωβούς, της ανυπαρξίας θηρευτών που τρώνε τα πιο ασθενικά ψάρια, της μεγάλης πυκνότητας ψαριών στους κλωβούς, της παροχής έτοιμης, βιομηχανικής τροφής που δεν είναι πάντα υψηλής ποιότητας ή καθαρή, τα ψάρια στις ιχθυοκαλλιέργειες μπορεί να αναπτύσσουν πάνω από 17 ασθένειες. Η χρήση αντιβιοτικών και ο προληπτικός εμβολιασμός των ψαριών είναι κάτι που δεν έχει μελετηθεί επαρκώς ως προς τις συνέπειες του στην υγεία των καταναλωτών και σε κάθε περίπτωση συσσωρεύει στον ανθρώπινο οργανισμό φαρμακευτικές ουσίες προσθετικά σε όσες λαμβάνουμε και από άλλες ζωικές τροφές και που οδηγούν τελικώς στην αύξηση της ανθεκτικότητας βακτηριδίων σε αντιβιοτικά.

Οι ιχθυοκαλλιέργεις σε κλωβούς στο θαλάσσιο περιβάλλον δημιουργούν συχνά εντάσεις και ανταγωνισμό μεταξύ άλλων χρήσεων, πολύ περισσότερο αφού δεν έχει προηγηθεί στη χώρας μας θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, αποκλείοντας περιοχές που ανήκουν στο σύνολο της κοινωνίας και εισάγοντας πρακτικές αποκλειστικής χρήσης θαλάσσιων ζωνών, ζητήματα παραχώρησης χρήσεων περιοχών που μέχρι προσφάτως δεν αντιμετωπίζονταν σαν οικόπεδα.

ΓΕΝΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Δυστυχώς, παρά τη φιλόδοξη απόπειρα εκ μέρους του Υπουργείου για άλλη μιά φορά «ώδινεν όρος και έτεκε μυν», καθώς:

(1) Tο νομοσχέδιο στην πράξη δεν κάνει τίποτε άλλο από το να «τακτοποιεί» τις εκάστοτε αυθαιρεσίες και να χωροθετεί τις ήδη υφιστάμενες μονάδες και ΠΟΑΥ, που έχουν προκύψει από αμφισβητούμενες μελέτες με ελλειπή τεκμηρίωση. Θα πρέπει, επίσης, να επισημανθεί ότι η έλλειψη ουσιαστικού προγράμματος παρακολούθησης των μέχρι σήμερα πρακτικών εκ μέρους των υδατοκαλλιεργητών (παραγωγή σημαντικά αυξημένη σε σχέση με την εγκριθείσα δυναμικότητα), αλλά και των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον σε βάθος χρόνου δυσχεραίνει την ορθολογική επιβολή κανόνων και μέτρων, και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με αποφασιστικότητα.

2) Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για την επεξεργασία του σχεδίου και της αντίστοιχης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) δημιουργεί ερωτηματικά, καθώς η ΣΜΠΕ βασίστηκε σε μελέτη που είχε εκπονηθεί από ομάδα μελετητών/ερευνητών για λογαριασμό του Σ.Ε.Θ. (Σύλλογος Ελλήνων Θαλασσοκαλλιεργητών), δηλαδή από την ίδιους τους επιχειρηματίες του κλάδου. Κατόπιν, από ό,τι φαίνεται, ανατέθηκε σε δεύτερο μελετητικό γραφείο η σύνταξη της ΣΜΠΕ, ο χάρτης, όμως, που περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο και χωροθετεί τις μονάδες υπογράφεται από τους πρώτους μελετητές.

(3) Η υπό διαβούλευση ΣΜΠΕ αποτελεί μία έκθεση ιδεών με γενικότητες, δεν αναφέρεται στα υφιστάμενα προβλήματα του κλάδου και τις αρνητικές συνέπειες τους, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανεύρεση ουσιαστικών τρόπων επίλυσής τους και δεν παραθέτει συγκεκριμένα στοιχεία στα οποία βασίστηκε η χωροθέτηση, ούτε σωρευτικά στοιχεία των επιπτώσεων της στο θαλάσσιο οικοσύστημα.

(4) Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει πολλές ασάφειες (περιγράφονται παρακάτω στην κατ' άρθρο ανάλυση) ή αντίθετα σε σημεία που καθορίζονται σαφώς δεν προκύπτει ο τρόπος με τον οποίο τα συγκεκριμένα μεγέθη έχουν προκύψει.

(5) Δεν προκύπτει, επίσης, από το νομοσχέδιο σαφής δέσμευση προς συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές, π.χ. ενίσχυση βιολογικής υδατοκαλλιέργειας, ή προτεραιότητα σε μικρές ή πολύ μικρές επιχειρήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ στην επιστολή της προς τον Περιφερειάρχη η ένωση επιχειρηματιών του κλάδου αναφέρονται στην βιολογική αγροτική καλλιέργεια δεν αναφέρουν κάτι σχετικά με την ιχθυοκαλλιέργεια. Επίσης, η έννοια απουσιάζει και από τις γραπτές εισηγήσεις των υπηρεσιών της Περιφέρειας Ν Αιγαίου που στάλθηκαν στους Περιφερειακούς Συμβούλους.

(6) Στο νομοσχέδιο προβλέπεται – ως συνήθως - πλήθος διατάξεων και Υπουργικών Αποφάσεων για την εφαρμογή του, χωρίς να είναι ξεκάθαρες οι αρμοδιότητες των εμπλεκόμενων φορέων, αγνοείται ο ρόλος της αυτοδιοίκησης, ενώ αυτοαναιρούνται βασικές διατάξεις (περιγράφονται στην κατ' άρθρο ανάλυση).

(7) Πολλά σημεία αποτελούν έκθεση ιδεών, δεν αναφέρεται πού βασίστηκαν τα τεχνικά μέτρα που αναφέρονται στο νομοσχέδιο (βάθος, απόσταση μεταξύ μονάδων κτλ.). Δεν αναφέρονται βασικά νομοθετήματα τα οποία έχουν απόλυτη συνάφεια με τη χωροθέτηση, όπως η Οδηγία 2000/60/ΕΚ για τα νερά, όπως ισχύει, ο Ν. 3937/2011 για τη βιοποικιλότητα, η Οδηγία 2008/56/ΕΚ για τη θαλάσσια στρατηγική, η νομοθεσία περί αποβλήτων κτλ.

Υφιστάμενη κατάσταση στην Περιφέρεια Ν. Αιγαίου

Η κατάσταση στα Δωδεκάνησα:

Στην Κάλυμνο υπάρχουν 3 μεγάλες εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο νησί σε 5 θαλάσσιες περιοχές

Στη Λέρο δραστηριοποιούνται 4 εταιρίες σε 5 θέσεις

Στην Αστυπάλαια υπάρχει μία εταιρία σε δύο περιοχές.

Στην ενότητα Χάλκη , Μάκρη - Στρογγύλη υπάρχουν 3 εταιρίες σε 6 περιοχές.

Στη Ρόδο υπάρχει μία μονάδα στην θαλάσσια περιοχή Δρόσι της Κρητηνίας, μία μονάδα πάχυνσης στην ξηρά (στον Λύρο Καμείρου Σκάλας) και δύο ιχθυογεννητικούς σταθμούς (Πλημύρι και Κατταβιά).

Επίσης υπάρχουν σημειακές μονάδες στη Ψέριμο και στο Αγαθονήσι.

Η κατάσταση στις Κυκλάδες

Υπάρχουν δυο εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο στις Κυκλάδες, μια στην Άνδρο και μία στη Σέριφο

Παρατηρήσεις σε επίπεδο στρατηγικής της Περιφέρειας Ν Αιγαίου αλλά και κατ΄αρθρο σε σχέση με το προτεινόμενο σχέδιο:

Συμφωνούμε ότι η ραγδαία ανάπτυξη της ιχθυοκαλλιέργειας γίνονταν μέχρι τώρα με μη αποδεκτό τρόπο και απαιτούνται ξεκάθαροι κανόνες, "έτσι ώστε να δημιουργείται ένα σαφές πλαίσιο υποχρεώσεων και δικαιωμάτων, που να αντιστρατεύεται τη λογική που δυστυχώς μέχρι σήμερα επικρατεί σε πολλές των περιπτώσεων στη χώρα μας, δηλαδή τη λογική του τυχαίου, του άναρχου και επομένως του μη προγραμματισμού και σχεδιασμού" (από την εισήγηση της Δνσης Περιβάλλ. & Χωρικού Σχεδιασμού, Τμήμα Περιβάλλοντος & Υδροϊκονομίας Δωδ/σου).

Όμως, η Περιφέρεια πρέπει να έχει μια σαφή στρατηγική για το θέμα των ιχθυοκαλλιεργειών που ως ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΕΜΟΣ προτείνουμε να έχει τρεις βασικούς άξονες:

(α) Η ύπαρξη ιχθυοκαλλιεργειών είναι μια πραγματικότητα αλλά η ιχθυοκαλλιέργεια πρέπει να είναι η δευτερεύουσα και ΟΧΙ η ΚΥΡΙΑ πηγή στην προμήθεια των καταναλωτών με ψάρια. Επίσης, πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι όροι βάσει των οποίων εγκρίθηκε η λειτουργία της καθώς και οι προϋποθέσεις που αναφέρονται στην αδειοδότησή τους (και να μην καταστρατηγούνται στην πράξη)

(β) Η περιφερειακή πολιτική για το θαλάσσιο περιβάλλον και τη αλιεία πρέπει να δίνει έμφαση στην προστασία και διαχείριση της θάλασσας, στην δημιουργία ενός καλά σχεδιασμένου δικτύου θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (θαλάσσια καταφύγια) στο Ν. Αιγαίο που θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για φυσική αναπαραγωγή των ψαριών και άλλων ειδών, την επανάκαμψη της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και τη δημιουργία συμπληρωματικών εισοδημάτων για τους ψαράδες και τις νησιωτικές κοινωνίες μέσω της φύλαξης, προστασίας, επιστημονικής παρακολούθησης και ξενάγησης (αλιευτικός οικο-τουρισμός).

(γ) Οι όποιες ιχθυοκαλλιέργειες υπάρχουν σήμερα ή αναπτυχθούν στο μέλλον σε περιοχές του Ν Αιγαίου πρέπει να στραφούν σε βιολογικές μορφές καλλιέργειας, να είναι αποδεκτές από τις τοπικές κοινωνίες και συμβατές με άλλες δραστηριότητες, να είναι εκτός περιοχών που υπάρχουν λιβάδια Ποσειδωνίας ή θαλάσσιοι οικότοποι ή είδη που ανήκουν σε περιοχές NATURA και κατά βάση να ανήκουν σε ή να συμμετέχουν σε αυτές καθοριστικά κάτοικοι των νησιών όπου αναπτύσσονται, με δεδομένο ότι καταλαμβάνουν δημόσιο θαλάσσιο ή παράκτιο χώρο που δεν υπόκειται σε ιδιοκτησία. Δεν πρέπει να μεταφερθούν οι φυσικοί πόροι σε μια βιομηχανία αλιείας που ελέγχεται από μεγάλες επιχειρήσεις. Η ιχθυοκαλλιέργεια θα μπορούσε να ενταχθεί ως μια δευτερεύουσα, συμπληρωματική διαδικασία σε μια στρατηγική .βιώσιμης αλιείας.

Δεν συμφωνούμε κατά συνέπεια με την διαφαινόμενη πρόταση της Περιφέρειας μέσω της εισήγησης μίας εκ των αρμόδιων υπηρεσιών για γενικευμένη επέκταση των ιχθυοκαλλιεργειών στο Ν Αιγαίο (πρόταση ΣΤ. Για το κεφάλαιο 4.10. άρθρο 7), με δεδομένο ότι τα Δωδεκάνησα ήδη συγκεντρώνουν σημαντικό αριθμό και εντατικές και υπερεντατικές μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας. Η Περιφέρεια οφείλει να έχει συνεκτική πολιτική για το θέμα και θεωρούμε ότι οι προτάσεις της Γενικής Δ/νσης Αναπτυξιακού Προγραμματισμού, Περιβάλλοντος και Χωροταξίας πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη αλλά και να υπάρξει σαφής επιλογή σε σχέση με τις διαφορετικές προσεγγίσεις, όπως διαφαίνονται, από τις απόψεις που έχουν καταθέσει διαφορετικές υπηρεσίες της Περιφέρειας.

Στη βάση των παραπάνω αξόνων προτείνουμε:

1. Να παρουσιαστεί σχέδιο της Περιφέρειας για στήριξη και ενίσχυση της βιολογικής ιχθυοκαλλιέργειας (όπου λειτουργούν από εδώ και πέρα) και δημιουργία εκτεταμένου δικτύου θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών. Περιμένουμε από την Περιφέρεια να προχωρήσει άμεσα σε μια εισήγηση προς το Περιφερειακό Συμβούλιο για τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (έχει άραγε καταθέσει σχετικές προτάσεις στο ΥΠΕΚΑ με δεδομένο ότι η χώρα είχε την υποχρέωση να καταθέσει τις προτάσεις της εδώ και πολύ καιρό;) καθώς και ένα σχέδιο με κίνητρα και αντικίνητρα για την στροφή των υπαρχόντων ή μελλοντικών μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας σε βιολογικές και την προσαρμογή τους στις περιβαλλοντικές αντοχές των περιοχών που τις φιλοξενούν.

2. Συμμετοχή της αυτοδιοίκησης σε όλες τις διαδικασίες: Συμφωνούμε με την διαπίστωση της Δνσης Περιβάλλ. & Χωρικού Σχεδιασμού, Τμήμα Περιβάλλοντος & Υδροϊκονομίας Δωδ/σου της Περιφέρειας ν. Αιγαίου ότι "από το όλο Νομοθέτημα είναι εμφανές ότι απουσιάζει για μια ακόμη φορά η κατεύθυνση για ενεργή συμμετοχή της Τ.Α. και κυρίως του Β' βαθμού στην προστασία και την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος. Έτσι, η οποιαδήποτε νέα προβλεπόμενη ρύθμιση αλλά ακόμα και οι απαιτούμενες μελέτες (βλ. μελέτες ΠΟΑΥ αρθ. 5 Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Υ.), θεσμοθετούνται ή εκπονούνται από τα λεγόμενα «κρατικά» όργανα διοίκησης μη προβλέποντας καν τη συμμετοχή των τοπικών φορέων, αποδυναμώνοντας έμμεσα το θεσμό της Τ.Α. ιδίως με τη νέα της μορφή των αιρετών Περιφερειών1 και των Καλλικρατικών Δήμων". Κατά συνέπεια συμφωνούμε και με την πρόταση της ΓΕΝΙΚΗΣ Δ/ΝΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ, το Κεφ. 4.5.2.α. (σελ. 59) της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Υδατοκαλλιέργειες, που αφορά στη συμμετοχή των κρατικών φορέων στον φορέα των Π.Ο.Α.Υ., να τροποποιηθεί και να συμπληρωθεί η διατύπωση

" - H συμμετοχή κρατικών φορέων είναι δυνατή, με εποπτικό ρόλο. "

και να γίνει:

- Η συμμετοχή των κρατικών φορέων είναι υποχρεωτική, με εποπτικό ρόλο και η συμμετοχή των Ο.Τ.Α. α΄ και β' βαθμού, με γνωμοδοτικό και εποπτικό ρόλο, σε ότι αφορά την έκφραση σχετικών απόψεων με τη μίσθωση θαλάσσιων και χερσαίων εκτάσεων, την ίδρυση και την τήρηση των όρων και των προϋποθέσεων που τίθενται κατά την λειτουργία των Π.Ο.Α.Υ.

Επειδή τόσο σε επίπεδο Περιφέρειας όσο και σε κεντρικό επίπεδο πρέπει να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι ελεγκτικοί μηχανισμοί για την παρακολούθηση της λειτουργίας των μονάδων και συμμόρφωσης προς τους όρους και τις προϋποθέσεις αδειοδότησης και λειτουργίας τους, περιμένουμε από την Περιφέρεια και την πρότασή της για την οργάνωση των δικών της εποπτικών και ελεγκτικών μηχανισμών. Θα πρέπει φυσικά να διασφαλίζεται ότι η εμπλοκή της αυτοδιοίκησης δεν οδηγεί σε φαινόμενα διαφθοράς, πελατειακών εξυπηρετήσεων και ύποπτων συναλλαγών.

3. Καμία εξαίρεση στην υποχρέωση αποκατάστασης του περιβάλλοντος και του χώρου: Με δεδομένο ότι συχνά εγκαταστάσεις, εξοπλισμός, απόβλητα και κλωβοί εγκαταλείπονται στη θάλασσα ή στην ξηρά λόγω εγκατάλειψης της μονάδας, χρεοκοπίας ή άλλων αιτιών που οδηγούν σε κλείσιμο μιας μονάδας, συμφωνούμε με την εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας "Για το κεφάλαιο 4.7.2. «Φάση παύσης (σελ. 67)» της Στρατηγικής Μελέτης, ως προς την Αποκατάσταση χερσαίου και θαλάσσιου χώρου μετά την παύση λειτουργίας της μονάδας, να απαγορεύεται και χωρίς καμία εξαίρεση (αιτιολογημένη ή μη) η εγκατάλειψη πάσης φύσεως (ως προς το είδος και το μέγεθος) εγκατάστασης και εξοπλισμού (ποντισμένου, πλωτού κ.α.). Οι χερσαίες εγκαταστάσεις να απομακρύνονται στο σύνολο τους και ο χώρος να επανέρχεται στην πρότερη μορφή του. Η μη αποκατάσταση στην πρότερης μορφής, να επιφέρει αυστηρές ποινικές ρήτρες εις βάρος του φορέα Π.Ο.Α.Υ. και του ενοικιαστή, οι οποίες να προβλέπονται και να περιγράφονται αναλυτικά με νομοθετική ρύθμιση".

4. Όχι ιχθυοκαλλιέργειες πάνω από θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας. Παρ. 3γ. Η προστασία ευαίσθητων και προστατευόμενων ενδιαιτημάτων είναι ασαφής. Προτείνεται η απαγόρευση εγκατάστασης σε περιπτώσεις που υπάρχουν θαλάσσια φανερόγαμα και εν γένει άλλοι ευαίσθητοι βιότοποι που βρίσκονται υπό οποιοδήποτε καθεστώς προστασίας.

Ειδικότερα για πυθμένες που καλύπτονται από Posidonia Oceanica προτείνουμε να ξεκαθαρίσει η Περιφέρεια ότι για την άδεια λειτουργίας μιας μονάδας ιχθυοκαλλιέργειας θα ισχύει η 121570/1866/12-6-2009 κοινή εγκύκλιος ΠΕΧΩΔΕ και ΥΠΑΑΤ, Γ)ΓΕΝΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ, όπου προβλέπεται:

-Δεν επιτρέπεται ίδρυση νέων μονάδων σε θαλάσσια περιοχή όπου βρίσκονται λιβάδια Posidonia Oceanica.

Για μονάδες υδατοκαλλιέργειας που είναι ήδη νομίμως εγκατεστημένες σε περιοχές με λιβάδια Posidonia Oceanica:

- δεν εγκρίνεται αύξηση της δυναμικότητας τους

- δεν ανανεώνεται η άδεια ίδρυσης και λειτουργίας τους μετά τη λήξη τους

5. Δημιουργία εποπτικών και ελεγκτικών μηχανισμών της Περιφέρειας. Θεωρούμε σημαντικό ότι και οι ενώσεις των σχετικών επιχειρήσεων αντιλαμβάνονται την ανάγκη δημιουργίας σχετικών μηχανισμών εποπτείας και ελέγχου τήρησης των όρων και προϋποθέσεων.

Δυστυχώς, στο Άρθρο 10, Β. Μέτρα και δράσεις διοικητικού-οργανωτικού χαρακτήρα, παρ.2. Δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης της εφαρμογής του Ειδικού Πλαισίου δεν προβλέπεται κάτι αντίστοιχο καθώς και η άμεση εφαρμογή συστήματος παρακολούθησης και ελέγχου βάσει συγκεκριμένων στόχων ανά μονάδα/φορέα, σε μετρήσιμα μεγέθη. Επομένως, δημιουργείται εύλογα το ερώτημα του πώς θα αξιολογηθεί το πλαίσιο όταν δεν υπάρχουν επί του παρόντος μηχανισμοί που θα παρέχουν στοιχεία baseline ή σωρευτικά δεδομένα. Όμως είναι υποχρέωση της Περιφέρειας αυτοί οι μηχανισμοί να δημιουργηθούν, να λειτουργούν αποτελεσματικά και ανεξάρτητα, όχι να υποκύπτουν σε πολιτικές ή επιχειρηματικές πιέσεις και είναι ευθύνη της Περιφέρειας να διασφαλίσει τους όρους για μια τέτοια λειτουργία τους. Θα μπορούσε, επίσης, να απαιτηθεί ο έλεγχος όλων των υφιστάμενων μονάδων σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, πχ. εντός ενός έτους.

6. Η ΣΜΠΕ στο σημείο 27. προεξοφλεί μη βιώσιμη λύση τη λειτουργία των υδατοκαλλιεργειών στην ανοιχτή θάλασσα, ενώ αποτελεί μία εναλλακτική υπό διερεύνηση.

7. Άρθρο 3. Ορισμοί: Στις μεμονωμένες μονάδες παραχωρείται μεγαλύτερος χώρος για τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια (με ανώτατη μισθωμένη έκταση τα 100στρ., αντί των 40στρ. για τη συμβατική υδατοκαλλιέργεια).

Είναι το μοναδικό σημείο που αναφέρεται στη βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια, ενώ μέσα στους στόχους δηλώνεται «με υποστήριξη της στροφής προς τη βιολογική υδατοκαλλιέργεια" χωρίς όμως να παρατίθενται εργαλεία εφαρμογής.

8. Άρθρο 4, παρ. 2, α1, δεύτερη παράγραφος: Το ανώτατο ποσοστό κάλυψης της μισθωμένης θαλάσσιας έκτασης με πλωτές εγκαταστάσεις καθορίζεται από τους ισχύοντες κανονισμούς. Η μισθωμένη έκταση σημαίνεται σύμφωνα με τις υποδείξεις του ΓΕΝ/Δ/νση Φάρων.

Δεν καθορίζεται με σαφήνεια η αρμοδιότητα, υπάρχει συναρμοδιότητα ή γνωμοδότηση;

9. Άρθρο 7, Γενικά κριτήρια, σελ. 39 προτελευταία παράγραφος, «οι όροι αλιείας περιμετρικά των ΠΟΑΥ, αλλά και περιμετρικά των μονάδων εντός αυτών, θεσπίζονται ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες της κάθε περιοχής μετά από πρόταση του οικείου Φορέα Διαχείρισης».

Δεν αναφέρεται ποιος έχει την αρμοδιότητα για τη θέσπιση τους, μπορεί και χωρίς πρόταση του φορέα; Ο Φορέας Διαχείρισης γνωμοδοτεί μόνο;

10. σελ. 40 «Η χωροθέτηση νέων μονάδων θαλάσσιας υδατοκαλλιέργειας πρέπει να αποφεύγεται στις περιοχές που χαρακτηρίζονται ως ανεπτυγμένες τουριστικά ή παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη θαλάσσιου τουρισμού».

Η διατύπωση είναι απολύτως ασαφής, και υπάρχει κίνδυνος για διαφορετικές «ερμηνείες» κατά βούληση.

11. (ii)α)κριτήρια για μονάδες θαλάσσιας ιχθυοκαλλιέργειας, αφού τα απαριθμεί και τα ορίζει μετά προσθέτει –«τα ανωτέρω μεγέθη ορίζονται από σχετική εγκύκλιο ΥΠΕΚΑ-ΥΘΥΝΑΛ όπως εκάστοτε ισχύει». Επομένως, με τη διατύπωση αυτή αναιρούνται τα παραπάνω κριτήρια, και αυτά θα καθορίζονται κάθε φορά με εγκύκλιο;