Από το σύνδρομο του δημαρχειακού μεγάρου στο σύνδρομο των ανακτόρων του Μπάκιγχαμ: η περίπτωση των δημοτικών υπηρεσιών Κω

Γράφει η Χριστίνα Βασ. Μπαρμπαρούση, Οικονομολόγος – Στέλεχος Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Οδεύοντας προς την ολοκλήρωση του πρώτου εκ των τριών ετών της δημοτικής θητείας, αυτή, είναι μια καλή στιγμή για δημόσιο απολογισμό των πεπραγμένων των δημοτικών υπηρεσιών. Τι συμβαίνει με τις δημοτικές υπηρεσίες ; Τι πρόσωπο παρουσιάζουν ; Και πώς στέκονται ενώπιον του δημότη ;

Ένας πολιτικός μηχανισμός λήψης αποφάσεων συντονίζει τα μέσα δράσης των δημόσιων φορέων και καθορίζει το βαθμό αποτελεσματικότητάς του στην επίτευξη των στόχων του κοινωνικού συνόλου, όπου αποτυγχάνει ο μηχανισμός της αγοράς.

Εάν προσαρμόσουμε τον παραπάνω ορισμό στα δεδομένα του ενιαίου Δήμου Κω, το ερώτημα, που προκύπτει, είναι το εξής : μπορεί ο δημοτικός πολιτικός μηχανισμός και οι δημοτικές υπηρεσίες να παρέμβουν ικανοποιητικά, όπου ο μηχανισμός της αγοράς παρουσιάζει ατέλειες ; Η απάντηση είναι, ότι πρώτα πρέπει να αποδειχθεί, ότι ο δημοτικός πολιτικός μηχανισμός και οι δημοτικές υπηρεσίες έχουν λιγότερες ατέλειες από την αγορά. Διότι, δεν είναι αρκετό να δείξουμε, ότι ο μηχανισμός της αγοράς δεν λειτουργεί ικανοποιητικά και δεν μας εξασφαλίζει άριστα αποτελέσματα, αλλά και ότι ο ρυθμιστής της, ο δημοτικός πολιτικός μηχανισμός, έχει λιγότερες ατέλειες από την ίδια και επομένως οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα.

Όμως, κατά πόσο συμβαίνει αυτό στη δημοτική πραγματικότητα της Κω ; Μια επισκόπιση, αυτοψία στη σχέση δημοτική αρχή – δημοτικές υπηρεσίες, όπως αναλύεται παρακάτω, θα μας πείσει.

Ας αρχίσουμε από τα απλά : οι δημοτικές υπηρεσίες υποτίθεται, ότι αποτελούν διαχειριστικά – εκτελεστικά όργανα του πολιτικού θεματοθέτη, δηλαδή, της δημοτικής αρχής. Ο θεματοθέτης (δημοτική αρχή) εισηγείται και τα διαχειριστικά – εκτελεστικά όργανα (δημοτικές υπηρεσίες) εκτελούν, σε συνδυασμό με την ανάληψη πρωτοβουλιών από πλευράς τους κατά αρμοδιότητα και περίπτωση. Από εδώ και κάτω αρχίζουν τα σύνθετα. Διότι, οι υπηρεσίες του δήμου Κω :

1. Δεν διαθέτουν αναπτυξιακή φυσιογνωμία. Τους ανθρώπινους, οικονομικούς, τεχνολογικούς συντελεστές, που προϋποθέτουν το προφίλ από "μέσα προς τα έξω" και από "έξω προς τα μέσα" ανάπτυξης.

2. Δεν αποτελούν ικανούς "policy makers" (διαμορφωτές δημόσιας πολιτικής) και ως εκ τούτου αξιόλογους θεματοθέτες στην ατζέντα των δημόσιων πολιτικών στον Ο.Τ.Α., ως Οργανισμό και ως γεωγραφική οντότητα. Δεν έχουν στίγμα.

3. Δεν διαθέτουν "προσωπικότητα" Δημόσιας Οργάνωσης. Δεν γνωρίζουν ποιος είναι ο ρόλος της κάθε Δημοτικής Υπηρεσίας (γνωμοδοτικός ; εκτελεστικός ; αναπτυξιακός ; απλού θεατή και εντολοδόχου ; ) απέναντι στον εαυτό της, απέναντι στις υπόλοιπες Υπηρεσίες, στη Δημοτική Αρχή και απέναντι στους Πολίτες, εντός της γεωγραφικής ενότητας και στον ευρύτερο τομέα. Ως εκ τούτου, δεν μπορούν να αναλάβουν πρωτοβουλίες, αφού πρωτίστως δεν δύναται να επιτελέσουν τα αυτονόητα.

4. Δεν διαθέτουν τεχνογνωσία, ως προς τη δημιουργία και εκτέλεση των αρμοδιοτήτων και συνεπώς δημόσιων δράσεών τους. Άγνοια των εσω-υπηρεσιακών καθηκόντων και των νέων αρμοδιότητων τους σε όλες τις βαθμίδες δημοτικών υπαλλήλων (και το σημαντικότερο, άγνοια του τόπου αναζήτησης αυτών).

5. Δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν η μία την ύπαρξη της άλλης, ιδιαιτέρως τις νεοσυσταθείσες.

6. Δεν διαθέτουν Κώδικες Εσωτερικής Δεοντολογίας και Καλής Συμπεριφοράς, Εσωτερικούς Κανονισμούς Εκτέλεσης Καθηκόντων και Αρμοδιοτήτων, Στρατηγικά και Επικοινωνιακά Σχέδια Υπηρεσιών, πλάνα εργασιών, ατζέντα ημερίσιας διάταξης θεμάτων, υπολογιστικά συστήματα μέτρησης της ποιότητας και της ποσότητας.

7. Ανήκουν στο "γαλλικό" μοντέλο δημόσιας διοίκησης, που σημαίνει, ότι χαρακτηρίζονται από συντηρητισμό αποφάσεων, απουσία πρωτοβουλιών, βραδύτητα κινήσεων, γραφειοκρατική τυπολατρεία, απουσία προνοιακής διάθεσης, απουσία διάθεσης τοπικής δικτύωσης, φόβο προς κάθετι "νέο", σκεπτικισμό απέναντι στην καινοτομία, αδυναμία παρακολούθησης των εξελίξεων στον κλάδο.

8. Συνεπώς, υποφέρουν από σημαντικό ποσοστό υφιστάμενων – προϊστάμενων υπαλλήλων με "σύνδρομο πολλών καρδιναλίων", οι οποίοι συνήθως διακατέχονται από βεβαιώτητα, ότι η κάθε δημοτική αρχή, που υπηρετούν, είναι και η τελευταία. Αυτό έχει σαν συνέπεια τη δημιουργία τροχοπέδης επί του δημοτικού "οχήματος" και καταστολή οποιασδήποτε υποψίας προόδου στα δημοτικά πράγματα. Αυτό με τη σειρά του έχει σαν αποτέλεσμα το "ράβε – ξήλωνε" σε κάθε δημοτική θητεία, αφού η δικτατορία των δημοτικών καρεκλοκένταυρων σε κάθε υπηρεσία ξεχνά την ύπαρξη της προηγούμενης και δημιουργεί τρύπα στην τοπική συνέχεια.

9. Γι' αυτό, έχει αφαιρεθεί το δικαίωμά τους και αλλοιωθεί η ικανότητά τους προς ανάληψη πρωτοβουλιών (όποτε και αν αυτές υπάρξουν, αφού λόγω εφησυχασμού και των ίδιων των υπηρεσιών πλέον χρησιμοποιείται και ως δικαιολογία), εφόσον ο συγκεντρωτικός δήμαρχος γράφει το σενάριο του "Δήμος και Τιμωρία".

10. Δεν διαθέτουν πρωτογενές υλικό διεκπεραίωσης των αρμοδιοτήτων τους, δηλαδή δουλειά, που να έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά από την υπηρεσία και να αποτελεί οδηγό για τη δράση της, κάτι που να τη διαφοροποιεί και να την καταστεί μοναδική. Δηλαδή, ένα σημείο αναφοράς. Οτιδήποτε ανακύπτει αποτελεί αποκλειστικά αντιγραφή των οδηγών από την Κεντρική Διοίκηση, που η ίδια αναρτά στο διαδίκτυο. Γεγονός, που φανερώνει το βαθμό της έλλειψης εμπιστοσύνης του πολιτικού μηχανισμού (δημοτικής αρχής) προς το διαχειριστικό – εκτελεστικό όργανο (δημοτικές υπηρεσίες), αφού κατ' αυτό τον τρόπο αποκαλύπτει, ότι οι υπάλληλοί του δεν είναι σε θέση να δημιουργήσουν οτιδήποτε.

11. Λόγω όλων των παραπάνω διακατέχονται από έλλειψη αυτοπεποίθησης και πανικό, μην μπορώντας να εκτιμήσουν σωστά τη θέση τους στο αυτοδιοικητικό τοπίο, με αποτέλεσμα να διαιωνίζουν την εξάρτησή τους από φαινόμενα συγκεντρωτικών δημάρχων και δημοτικών καρδιναλίων και συνεπώς την κακή τους υπηρεσιακή κατάσταση ανά τις θητείες.

12. Ως εκ τούτου, δεν εμπνέουν σοβαρότητα στον Πολίτη, δεν λαμβάνονται σοβαρά υπ' όψιν από ομόλογες – ομοειδείς υπηρεσίες σε γειτονικούς και μη Ο.Τ.Α. ανά τη χώρα. Την ευθύνη γι' αυτό φέρει η ως άνω σχέση δημοτικής αρχής – δημοτικών υπηρεσιών. Η ύπαρξη της μιας δεν βοηθά την λειτουργία των άλλων.

13. Άρα, δεν υπάρχει ανταποδοτική πολιτική και δημοτική φορολογία, αφού προηγουμένως, δεν έχει υπάρξει δίκαιη, ειλικρινής και ίση σχέση Πολίτη – Δημοτικής Αρχής – Δημοτικών Υπηρεσιών.

14. Άρα, ο πολιτικός μηχανισμός λήψης αποφάσεων (δημοτική αρχή) δεν συντονίζει τα μέσα δράσης των δημόσιων φορέων (δημοτικών υπηρεσιών) και καθορίζει τον σταθερά υψηλό βαθμό αναποτελεσματικότητάς τους στην επίτευξη των στόχων του κοινωνικού συνόλου, όπου επίσης αποτυγχάνει και ο μηχανισμός της αγοράς. Η σχέση των δύο μηχανισμών απέτυχε, αφενός επειδή ο πολιτικός μηχανισμός (δημοτική αρχή) δεν θέλει να ενδυναμώσει τον διαχειριστικό – εκτελεστικό μηχανισμό (δημοτικές υπηρεσίες), διότι έτσι και θα τον ανεξαρτητοποιήσει και θα τον διώξει από την επήρια του, και αφετέρου ο διαχειριστικός – εκτελεστικός μηχανισμός (δημοτικές υπηρεσίες) συνήθισε να εξαρτάται από τον πολιτικό (δημοτική αρχή) και να προσπερνάται υπό το άλλοθι της συνήθειας αυτής. Ο φαύλος κύκλος της "αυτοδιοικητικής φτώχειας".

Επομένως, πώς να "περπατήσει" το όχημα (δήμος ή/και δημοτική αρχή), όταν μαζί με τον "οδηγό" (δημοτική αρχή) ΚΑΙ η "μηχανή" (δημοτικές υπηρεσίες) δεν λειτουργεί ; Επιπλέον, το παράδοξο του δημοσίου είναι το φαινόμενο, κατά το οποίο και "καλολαδωμένη" όταν είναι η "μηχανή", εξακολουθεί να μην δουλεύει (!).

Όμως, πιο χρήσιμο θα ήταν να ρωτήσουμε, μπορούν οι ελάχιστες αξιοπρεπείς λειτουργικά δημοτικές υπηρεσίες να αναγκάσουν με το παράδειγμά τους μια δημοτική αρχή να δουλέψει σωστά;

Συνεπώς, όπως διατείνεται και η οικονομική επιστήμη, το φάρμακο για το σύνδρομο του δημαρχειακού μεγάρου είναι ένα : η Δημόσια Επιλογή του Δημότη. Δηλαδή, η ψήφος.

Κλείνοντας, όταν το σύνδρομο του δημαρχειακού μεγάρου εξελίσσεται σε "σύνδρομο των ανακτόρων του Μπάκιγκχαμ", μια φράση του Σοφοκλή θα υπενθυμίζει, ότι «ένα κράτος, όπου η αυθάδεια και η ελευθερία τού να κάνει κανείς ό,τι θέλει μένουν ατιμώρητα, μπορεί να είναι κανένας σίγουρος γι' αυτό, ότι μετά από ένα ευτυχισμένο ταξίδι τελειώνει βυθισμένο μέσα στην άβυσσο.»

Χριστίνα Βασ. Μπαρμπαρούση