Δημήτρης Βαγγέλης: για τον αναπτυξιακό νόμο

Α.
Η οικονομική και κοινωνική κατάσταση στο νησί μας σήμερα.
Το πρόβλημα: η ισχυρότατη συγκέντρωση πλούτου και κερδών
Συμμετέχοντας στον διάλογο της Συμπαράταξη Ελπίδας για τις προτάσεις που πρέπει να γίνουν μέσω του δημοτικού μας συμβουλίου για τον αναπτυξιακό νόμο διατυπώνουμε λίγες σκέψεις.

Δημοσιεύματα, τον τελευταίο καιρό, μιλούν για πιθανές μαζικές απολύσεις εργαζομένων, για τουριστικά πακέτα των 189 ευρώ για διακοπές μιας εβδομάδας μαζί με τη μεταφορά, για προκαταβολές της αμοιβής εργασίας, για υψηλά ποσοστά (50%-80%) μαύρης και ανασφάλιστης εργασίας, για μαθητές που κάνουν πρακτική και αμείβονται ως μαθητές ενώ εργάζονται κανονικά. Όλα είναι στοχευμένα με σκοπό την απαξίωση και την εκμετάλλευση της εργασίας. Παίζουν στο γήπεδο της κατάργησης κάθε μορφής συλλογικής διαπραγμάτευσης που επέβαλε το ΔΝΤ και μετατροπής της εργασίας σε δουλεία.
Μισή αλήθεια ίσον ψέμα. Η αλήθεια ολόκληρη είναι πως το κεφάλαιο λειτουργεί σήμερα σε πλήρη αυτονομία από οποιαδήποτε πολιτική εξουσία. Τα κεφάλαια ποτέ δεν είχαν πατρίδα, για πρώτη φορά όμως δεν έχουν κανένα λόγο να ενδιαφέρονται για τον κοινωνικό ιστό και τη συνοχή μιας κοινωνίας, μετακινούνται ελεύθερα μεταφέροντας τα συμφέροντά τους ανάλογα με την οικονομική συγκυρία. Η παραπάνω αλήθεια δείχνει πως ακόμα κι αν δεν υπήρχε η οικονομική κρίση το μοντέλο ανάπτυξης του μαζικού τουρισμού και του all inclusive θα έχει την ίδια κατάληξη.
Υπάρχουν εξαιρέσεις; ναι υπάρχουν και οι εξαιρέσεις αφορούν ξενοδοχειακές μονάδες που δεν επιχορηγήθηκαν δεν έγιναν υπερτιμολογήσεις κόστους και τα ιδία κεφάλαια είναι μεγάλα, για αυτές η καταστροφή του τοπικού τουρισμού θα σημάνει και τη δική τους καταστροφή. Δε μιλάμε για τις μικρές και μεσαίες, κυρίως οικογενειακού τύπου μονάδες που ήδη έχουν καταστραφεί.
Τι κάνουμε; Είναι δυνατή η Άντληση εσόδων από τα κέρδη και υλοποίηση προγραμμάτων για ενίσχυση της εργασίας και της τοπικής οικονομίας;
Υπάρχουν τρόποι; Βεβαίως υπάρχουν από μια αυτοδιοίκηση που ενδιαφέρεται για τον τόπο και δεν έχει υποχρεώσεις και εξαρτήσεις. Οι τρόποι βασίζονται σε προγραμματικές αρχές.
- Αρχή: Ο ρυπαίνων πληρώνει : ένα παράδειγμα ,ποιος θα πληρώσει τη ζημιά των μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων στο Τιγκάκι από τα σμήνη κουνουπιών; Απλά αυτοί που ρίχνουν τα λύματα στα χωράφια. Φυσικά κι αυτός που έχει και πληρώνει δεν δικαιούται να ρυπαίνει.
- Αρχή: ο υπέρ καταναλώνων πληρώνει : Είναι ή δεν είναι το νερό φυσικός πόρος κοινό αγαθό; Ποιοι έχουν την ευθύνη διαχείρισης; Το ΥΠΕΚΑ (Υπουργείο περιβάλλοντος ενέργειας και κλιματικής αλλαγής) με πρόεδρο την κ. υπουργό {νόμος 3199 άρθρο 3} στην περιφέρεια το περιφερειακό συμβούλιο υδάτων με πρόεδρο τον περιφερειάρχη και συμμετέχοντες εκπροσώπους όλων των ΔΕΥΑ της περιφέρειας {άρθρο 5} Τι έκαναν τόσα χρόνια οι συμμετέχοντες από το νόμο εκπρόσωποι των τοπικών ΔΕΥΑ ;
- Αρχή: Αιγιαλός και παραλία είναι δημόσια περιουσία; Νόμος 2971 / 2001 άρθρο 2: είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν στο δημόσιο. Βάζουμε τους πολίτες να σκοτώνονται για κάποιες ζώνες (ομπρέλες) και από τις μεγάλες παραθαλάσσιες επιχειρήσεις τι αλήθεια παίρνουμε;
- Αρχή: μείωση παραγωγής σκουπιδιών-ανακύκλωση: Τα σκουπίδια χρεώνονται στον πολίτη με την επιφάνεια, 100 τετραγωνικά κατοικίας με 3-4 άτομα πόσα σκουπίδια πληρώνουν; Ποια είναι η παραγωγή σκουπιδιών στις μεγάλες πυκνότητες των τουριστικών μονάδων; αναλογικά πρέπει να πληρώνονται με τον όγκο και όχι να πληρώνουν όσοι δεν παράγουν για αυτούς που παράγουν και κερδίζουν. Αυτό γίνεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης που σέβονται τον πολίτη.
- Αρχή: τα αυθαίρετα καταβάλλουν τις οφειλές τους: πολλοί έχουν αυθαίρετα όπως και πολλοί φοροδιαφεύγουν και βάζουμε το αυθαίρετο και τη φοροδιαφυγή ενός φτωχού στον ίδιο τορβά με τα μεγάλα αυθαίρετα ΜΗΤΣΗ και τη φοροδιαφυγή του Βουλγαράκη.
- Αρχή: επαναφορά φόρου παρεπιδημούντων : αλήθεια γιατί καταργήθηκε; Και ποιοι πληρώνουν τώρα το οικονομικό κόστος;
Από τα παραπάνω φαίνεται η ευνοϊκή μεταχείριση των μεγάλων επιχειρήσεων που οδηγεί στη συγκέντρωση πλούτου και κερδών. Δεν θα προτείνουμε ανέφικτες ανατροπές αλλά μια στοιχειώδης αναδιανομή μέσω επενδύσεων υπέρ της τοπικής οικονομίας που οδηγούν στην κοινωνική συνοχή. Παράλληλα θα εξασφαλίζουν φυσικούς μας πόρους για μια βιωσιμότητα σε βάθος χρόνου. Εφικτά μέτρα όταν η πολιτική δεν είναι υποταγμένη σε προσωπικές επιδιώξεις και εξυπηρέτηση συμφερόντων .

Β.
Τι πρέπει να αλλάξει στα αναπτυξιακά κριτήρια, τα κίνητρα
και οι χρηματοδοτήσεις στον νέο αναπτυξιακό νόμο.
Πλήθος μελετών όπως η μελέτη της ICAP της φέρουσας ικανότητας, του Πανεπιστημίου Αιγαίου, του ΕΒΕΔ και μελέτες για το νερό όπως ΙΓΜΕ και Πολυτεχνείου έχουν αποδείξει με σαφή τρόπο ότι η επέκταση του υπάρχοντος μοντέλου ανάπτυξης ΞΕΠΕΡΝΑ ΤΑ ΟΡΙΑ για τον τόπο και την κοινωνική συνοχή σημείο.
Ο νέος αναπτυξιακός νόμος πρέπει να στηριχτεί στην αποτίμηση των προηγούμενων περιόδων. Επιστημονική αποτίμηση δεν έγινε όμως τα αποτελέσματα τα βιώνουμε.
Διακρίνουμε χρονικά 4 περιόδους ανάλογα με τους ως τώρα αναπτυξιακούς νόμους.
- η πρώτη περίοδος τις δεκαετίες του 70 και του 80 χαρακτηρίστηκε από την ενίσχυση και τις χρηματοδοτήσεις κυρίως οικογενειακών επιχειρήσεων, παρά την παντελή έλλειψη σχεδιασμού ,την έλλειψη εκπαίδευσης–εξειδίκευσης σε ένα τομέα δύσκολο όπως ο τουρισμός, υπήρξαν καλά οικονομικά αποτελέσματα για το κοινωνικό σύνολο, οι μικρές οικογενειακές μονάδες δούλεψαν καθώς και ο τουρισμός της πόλης και άλλων αστικών περιοχών κυρίως των παραλιακών χωριών. Σήμερα στο μεγαλύτερο μέρος τους αυτές οι επιχειρήσεις ρήμαξαν. Την ίδια περίοδο εγκαταλείφθηκε κάθε σκέψη σχεδιασμού άλλων τομέων ανάπτυξης ,κυρίως του αγροτικού ως συμπληρωματικού στον τουρισμό και κυριάρχησε η αντίληψη της μονόπλευρης ανάπτυξης. Έτσι ακόμη και υπάρχουσες υποδομές εγκαταλείφθηκαν.
- η δεύτερη περίοδος της δεκαετίας του 90 χαρακτηρίστηκε από την λεγόμενη εκσυγχρονιστική σκέψη. Η λέξη εκσυγχρονισμός ήταν μια μαγική λέξη, ήταν το όραμα των τότε κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή άμεση προσαρμογή –οικονομική ,πολιτική, κοινωνική στα κυρίαρχα παγκόσμια πρότυπα ανεξάρτητα από συνέπειες και κυρίως ανεξάρτητα από τα τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Θεωρήθηκε δεδομένο ότι η ταύτιση μεγέθυνσης και προόδου δεν επιτρέπεται να αμφισβητείται και ότι η μεγέθυνση δεν είναι δυνατή παρά μόνο με τους ανταγωνιστικούς κανόνες του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Ο ανταγωνισμός άλλου τύπου πέραν της μεγέθυνσης π.χ. στη βάση των καταπληκτικών τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων ηχούσε περίεργα. Το σημερινό αποτέλεσμα δείχνει την κάκιστη επιλογή αφού το εκσυγχρονιστικό πρόταγμα έπασχε αποδεδειγμένα επιστημολογικά και αξιακά. Ο μαζικός τουρισμός και το all-inclusive είναι συνέπεια αυτής της επιλογής .
- η Τρίτη περίοδος χρονικά είναι το 2004 με τις επιχορηγήσεις πολύ μεγάλων μονάδων. Εδώ προκύπτει πλέον και ένα ερωτηματικό, πως αλήθεια πρέπει να χαρακτηρίζονται τέτοιες μονάδες; Όταν μια επιχείρηση συμπιέζει σε βαθμό απίθανο την εργασία δεν ενδιαφέρεται για το περιβάλλον το κοινωνικό κόστος και την κοινωνική συνοχή και παρόλα αυτά χρηματοδοτείται από την κοινωνία, είναι μια παραγωγική μονάδα που λειτουργεί ελεύθερα αλλά δεν είναι στο σύνολό της ιδιωτική.
- η τέταρτη περίοδος ήταν οι επιλογές Σουφλιά με το λεγόμενο χωροταξικό για
τον τουρισμό και την παραθεριστική κατοικία, δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
Με δεδομένο ότι οι ενισχύσεις σε ατομικό επιχειρηματικό επίπεδο και χρηματοδοτήσεις μεγέθυνσης είναι αποδεδειγμένα καταστροφικές για την τοπική οικονομία, ένας νέος δρόμος πρέπει να χαραχτεί με:
1. Αυξημένη ενίσχυση ομάδων συνεργαζόμενων επιχειρήσεων, χωρικά προσδιορισμένων, εντός σχεδίου πόλεως ή οικισμών. Ως προϋπόθεση η υποχρεωτική σύναψη μορφών συνεργασίας και ο σχεδιασμός ως επί μέρους συνόλων π.χ όλα τα μικρά ξενοδοχεία της πόλης και όσων μικρότερων και μεσαίων επιθυμούν ένταξη στο σχεδιασμό. Τέτοια σύνολα θα μπορούσαν να είναι επί πλέον η Καρδάμαινα η Κέφαλος, παραδοσιακά οικιστικά σύνολα, παραλιακά σύνολα κλπ.
2. Περιβάλλον: Χρηματοδοτήσεις για μορφές παρεμβάσεων με στόχο τη σωστή διαχείριση των φυσικών πόρων και συνολικά του περιβάλλοντος .
3. Χρηματοδοτήσεις θεματικών μορφών εναλλακτικού τουρισμού
4. Ενέργεια - ΑΠΕ (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας).
5. Διατροφή :ο τομέας της διατροφής περιλαμβάνει συνολικά τον πρωτογενή και τα παραγόμενα προϊόντα Μεσογειακό και τοπικό διατροφικό μοντέλο έναντι του γενικευμένου και χωρίς ταυτότητα <<fast food) .
Κάθε μορφής επιδότηση θα πρέπει να συνδέεται με τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Αντικρούοντας τις παραπάνω προτάσεις ακούγονται συχνά επιχειρήματα του τύπου :
- η αυτοδιοίκηση δεν είναι κυβέρνηση: Φυσικά και δεν είναι όμως πολλά από τα παραπάνω εντάσσονται εύκολα στον περιφερειακό σχεδιασμό και πολλά στο σχεδιασμό της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης. Τα κυβερνητικά προγράμματα αεροβατούν. Η αυτοδιοίκηση πρέπει να το αναδεικνύει να σχεδιάζει να προτείνει και να διεκδικεί.
- Δεν τα επιτρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση: Φετίχ δεν υπάρχουν, προέχει το συμφέρον του τόπου και έπονται όλοι οι άλλοι. Το διεκδικήσαμε ποτέ; Είμαστε μια ζωή συρμένοι και υποταγμένοι. Αξίζει να το προσπαθήσουμε.
- Το υπάρχον μοντέλο προσφέρει στην εθνική οικονομία, μάλιστα δε κάθε χρόνο το τουριστικό συνάλλαγμα προσμετράτε ως ποσοστό του ΑΕΠ. Μετρήσαμε ποτέ το εξαγόμενο από άλλους δρόμους και τις τεράστιες χρηματοδοτήσεις υποδομών για την υπηρέτησή του για να δούμε το ισοζύγιο; Μήπως είναι τελικά αρνητικό ; Αφήνουμε την εργασία που έχει υποστεί εξευτελισμό.
- Προτάσεις εξισορρόπησης και ενίσχυσης της τοπικότητας της οικονομίας είναι, απόλυτα εφικτές μόνο που δεν περιέχουν το σπέρμα της υποταγής στην κεντρική και υπερεθνικές εξουσίες και αντίστοιχα συμφέροντα.

Δημ. Βαγγέλης