Μιχάλης Χρυσοχοϊδης: Κάλεσμα για νέα στρατηγική Περιφερειακής Ανάπτυξης

Αξιότιμοι κ. Περιφερειάρχες,

Σας καλωσορίζουμε στο Υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας και σας ευχαριστούμε που ανταποκρίνεστε στην πρόσκλησή μας για στενή συνεργασία και κοινή προσπάθεια.

Σε σας και στις νέες σας αρμοδιότητες, στηρίζουμε τις ελπίδες μας για εμβάθυνση της δημοκρατίας, για ένα νέο τρόπο διοίκησης που βάζει τον πολίτη στο κέντρο των αποφάσεων.

Για ένα μοντέλο διακυβέρνησης που υπηρετεί τις τοπικές ανάγκες, με πολιτικές που απαντούν σε καθημερινά προβλήματα, ώστε ο πολίτης να συμμετέχει, να ελέγχει, να κερδίζει από τη σχέση του με την αποκεντρωμένη διοίκηση.

Σε σας όμως, στηρίζουμε και το εθνικό μας στοίχημα για ανάπτυξη στην περιφέρεια. Το 2011 είναι η χρονιά σταθμός. Βρισκόμαστε ακριβώς πάνω στην κρίσιμη στροφή για την ελληνική οικονομία. Βρισκόμαστε στην κρίσιμη στροφή για το μέλλον των περιφερειών μας, για τις προοπτικές κάθε περιφέρειας να αναδειχθεί, να παράγει πλούτο, να δημιουργήσει δουλειές για τους πολίτες, και ειδικά για τους νέους της πατρίδας μας.

Θέλω να σας μεταφέρω σήμερα άμεσα και ξεκάθαρα ότι δεν έχουμε ούτε ένα λεπτό, αλλά ούτε και ένα ευρώ για χάσιμο. Δεν έχουμε ούτε την πολυτέλεια χρόνου, ούτε την πολυτέλεια πόρων για να επιδοθούμε σε διαχειριστικές πολιτικές. Η κοινωνία και η οικονομία είναι στριμωγμένες και πρέπει να τις απεγκλωβίσουμε άμεσα.

Το έλλειμμα περιφερειακής ανάπτυξης

Οι περισσότεροι από εσάς είστε έμπειροι πολιτικοί και γνωρίζετε καλά ότι στη χώρα μας υπάρχουν περιφερειακές ανισότητες. Ο πληθυσμός είναι άνισα κατανεμημένος και η ανάπτυξη περιορίζεται σε δύο μεγάλα αστικά κέντρα. Η συρρίκνωση του πληθυσμού στην περιφέρεια, μας στερεί τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε περιφερειακούς αναπτυξιακούς πόλους.

Βιώνουμε τη μητροπολιτική κυριαρχία. Η Αττική παράγει το 49% του ΑΕΠ με κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδημα 30.500 ευρώ σχεδόν τριπλάσιο από τους νομούς Καρδίτσας, Ροδόπης και Ηλείας με περίπου 10.000 ευρώ.

Οι περισσότερες περιφέρειες παράγουν ένα μικρό έως ασήμαντο ποσοστό του εθνικού ΑΕΠ. Για παράδειγμα η Ήπειρος παράγει μόλις το 2,5% ενώ η Ανατολική Μακεδονία Θράκη μόλις το 3,5%.

Ο Σύνθετος Δείκτης Ευημερίας και Ανάπτυξης (ΣΔΕΑ) επιβεβαιώνει το μέγεθος του περιφερειακού προβλήματος, αφού το επίπεδο ανάπτυξης του πρώτου νομού (Αττική) είναι τετραπλάσιο από αυτό του τελευταίου νομού (Ηλεία). Πέρα από την έντονη κυριαρχία της χώρας ο δείκτης επιβεβαιώνει επίσης την υπεροχή του ανατολικού τμήματος της χώρας (επί της ΠΑΘΕ) και του νησιωτικού έναντι του δυτικού και της βόρειας συνοριακής ζώνης.

Η αλήθεια είναι ότι μερίδιο στην αποτυχία είχαν διαχρονικά και οι Πολιτικές Περιφερειακής Συνοχής. Οι Πολιτικές Περιφερειακής Συνοχής που ασκήθηκαν είτε μέσω των Διαρθρωτικών Κοινοτικών Πόρων, είτε μέσω του ΠΔΕ και των Επενδυτικών Νόμων δεν κατάφεραν να αντιστρέψουν τις περιφερειακές ανισότητες.

Η αξιοποίηση των πόρων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων υπήρξε αποσπασματική και πελατειακή με ad hoc παρεμβάσεις. Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα τα Ειδικά Αναπτυξιακά Σχέδια διαφόρων περιοχών.

Τα ΠΕΠ δεν κατάφεραν να λειτουργήσουν ως πραγματικά προγράμματα ανάπτυξης. Τόσο η αδυναμία των τοπικών κοινωνιών να προτείνουν συνεκτικά προγράμματα ανάπτυξης όσο και η πάγια απαίτηση της κεντρικής διοίκησης να ελέγχει τις τελικές κατανομές, οδήγησαν σε χρηματοδοτικά πακέτα που καμία σχέση δεν έχουν με ολοκληρωμένα προγράμματα περιφερειακής ανάπτυξης.

Τα κίνητρα των Επενδυτικών Νόμων για την περιφερειακή συνοχή οδήγησαν, με ελάχιστες εξαιρέσεις, σε θνησιγενείς επιχειρήσεις ή σε επενδύσεις χαμηλής προστιθέμενης αξίας.

Πρέπει όλοι να αντιληφθούμε ότι η διατήρηση αυτή των ανισοτήτων θα έχει μια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις για όλους. Τόσο για τα μεγάλα αστικά κέντρα, που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στη δημογραφική πίεση, όσο και για την Περιφέρεια, η οποία δεν έχει τα μέσα να ανταγωνιστεί την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Μια Περιφέρεια ηττημένη, και μάλιστα σε συνθήκες κρίσης, είναι μια εξέλιξη ανεπιθύμητη που δεν μπορούμε να την υποστούμε.

Βάζουμε μπροστά την οικονομία

Για αυτό, έχουμε βάλει ως εθνικό στόχο να επανεκκινήσουμε την οικονομία μας μέσα από την προώθηση των επενδύσεων και την κατανομή τους, όπως και των κοινοτικών πόρων, στην Περιφέρεια.

Δεν τρέφουμε αυταπάτες: η αναπτυξιακή πολιτική στις μέρες μας, παρά τους περιορισμένους πόρους και τους δυσμενείς όρους, μπορεί να έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, αν δώσουμε έμφαση στην άμεση απόδοση και στην οικονομική αποτελεσματικότητα.

Για παράδειγμα, ο νέος επενδυτικός νόμος συνοψίζει όλη τη νέα φιλοσοφία της νέας εποχής.

" Η ύπαρξη συγκεκριμένου προϋπολογισμού και η έμφαση στις φοροαπαλλαγές αντανακλά το σεβασμό και την ορθολογική αξιοποίηση των δημόσιων πόρων.

" Η έμφαση σε βιώσιμα επενδυτικά σχέδια αντανακλά την οικονομική αποτελεσματικότητα.

" Η έμφαση στην τεχνολογία, στην εξωστρέφεια, στην καινοτομία, στη δικτύωση των επιχειρήσεων αντανακλά το νέο αναπτυξιακό ζητούμενο για μια οικονομία ανοιχτή και παραγωγική.

" Η έμφαση σε νέες, αυτοματοποιημένες, αντικειμενικές διαδικασίες αξιολόγησης αντανακλά την προστασία του δημόσιου συμφέροντος, την αξιοπιστία που θέλουμε να εμφυσήσουμε στη σχέση κράτους και επιχειρηματία.

Ο επενδυτικός νόμος είναι βασικό εργαλείο για να "πατήσουμε το κουμπί" της ανάπτυξης και της δυναμικής επανεκκίνησης. Βασικό εργαλείο είναι όμως και το ΕΣΠΑ και η εντατική ενεργοποίηση του μέσα στο 2011, πέρα από τους στόχους που προβλέπουν οι όροι του Μηχανισμού Στήριξης, αλλά και πέρα από κάθε παθητική, διαχειριστική λογική που μας κληροδότησε περισσότερα προβλήματα παρά οφέλη. Δεν είμαστε εδώ για να παρατηρούμε, αλλά ούτε και να μεμψιμοιρούμε για τις δυσκολίες, τις καθυστερήσεις, τη γραφειοκρατία, τις δικαστικές εμπλοκές.

Με 22 δις στα χέρια μας μπορούμε να κάνουμε το νέο ξεκίνημα μιας αναπτυξιακής πορείας με στρατηγική και προοπτικές για το μέλλον, αλλά και με συγκεκριμένους στόχους και χρονοδιαγράμματα. Η αναθεώρηση του ΕΣΠΑ λοιπόν και η προσαρμογή του στην Ελλάδα του σήμερα, στην Ελλάδα της κρίσης, πρέπει να ολοκληρωθεί όσο το δυνατόν νωρίτερα στο 2011. Πρέπει φυσικά όπως γνωρίζετε η αναθεώρησή του να συμφωνηθεί μετά από διαπραγμάτευση με τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τελικά να εγκριθεί και με απόφαση του αρμόδιου Επίτροπου, σε συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση.

Μέσα στο 2010 πραγματοποιήσαμε ένα πρωτοφανές ποιοτικό και ποσοτικό άλμα, υπερβαίνοντας τους στόχους και οδηγώντας την απορροφητικότητα από το 2.9% πέρυσι, στο 18% φέτος, υπερβαίνοντας μάλιστα και κατά μισή ποσοστιαία μονάδα το μνημονιακό στόχο. Δέκα μεγάλα έργα υποδομών ύψους 4.5 δις ευρώ δημοπρατούνται και χρηματοδοτούνται άμεσα, και αυτό σημαίνει πολλά για τις επιχειρήσεις και την πραγματική οικονομία.

Πρέπει όμως να τονίσω, ότι ο στόχος για το 2010, για συνολική δημόσια δαπάνη 4,23 δις € και κοινοτική συμμετοχή 2,75 δις €, επετεύχθη κυρίως χάρη στην πολιτική του Υπουργείου μας για την τόνωση της επιχειρηματικότητας και τη συμβολή των επενδυτικών ταμείων περίπου κατά 1,1δις €.

Η επίτευξη όμως των στόχων του Μνημονίου για το ΕΣΠΑ το 2011 δεν θα μπορεί και πάλι να στηριχθεί στα Επενδυτικά Ταμεία. Αυτό κάνει το στόχο μας δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Θα μπορέσουμε όμως να πετύχουμε τους στόχους μας μόνον μέσω της κατανομής του συνολικού στόχου δημόσιας δαπάνης 5,5 δις € για το 2011 σε κάθε Ε.Π ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής τους στο ΕΣΠΑ.

Κάθε Υπουργείο, Περιφέρεια και Διαχειριστική Αρχή πρέπει να δεσμευθεί για την επίτευξη του δικού της στόχου απορρόφησης μέσα στο συγκεκριμένο και συμφωνημένο χρονοδιάγραμμα. Το Υπουργείο μας θα παρακολουθεί στενά την πρόοδο υλοποίησης και δαπανών, ώστε να δρούμε προληπτικά, να σας βοηθούμε, και να εντείνουμε την προσπάθεια εκεί που χρειάζεται.

Θέλω να τονίσω ότι η απορρόφηση των πόρων του ΕΣΠΑ δεν είναι ένα ρητορικό στοίχημα αλλά είναι το κύριο μέσο για να επιβιώσουμε, οικονομικά και κοινωνικά. Είναι κινητήρια δύναμη για να παράγουμε θέσεις εργασίας και να συγκρατήσουμε την ανεργία, να αιμοδοτήσουμε τις επιχειρήσεις, να πριμοδοτήσουμε την εξωστρέφεια, να κινηθεί "χρήμα" στην αγορά.

Για την επίτευξη του στόχου αυτού, έχουμε και άλλα μέσα, όπως το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και το νέο επενδυτικό νόμο, όπως σας προανέφερα. Έχουμε πολιτική ενίσχυσης των εξαγωγών, προγράμματα ενίσχυσης της νεανικής και νέας επιχειρηματικότητας, πόρους για έργα και δράσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης μέσα από το πρόγραμμα ΕΛΛΑΔΑ.

Προς ένα Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης

Στο πλαίσιο αυτό, σας καλούμε σε στενή συνεργασία με το Υπουργείο μας να επεξεργαστούμε άμεσα, και ταυτόχρονα με τις εργασίες για την αναθεώρηση του ΕΣΠΑ, μια επικαιροποιημένη και συνολική αναπτυξιακή στρατηγική και προοπτική, καθώς και σχέδιο δράσης για την υλοποίηση της. Η συνολική αναπτυξιακή στρατηγική και προοπτική για κάθε Περιφέρεια θα στηρίζεται στα τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και τους διαθέσιμους πόρους, ανθρώπινους, φυσικούς και οικονομικούς.

Αυτή τη στρατηγική, μπορούμε να την χτίσουμε και να την υλοποιήσουμε βήμα βήμα με μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Σας καλώ να δημιουργήσουμε μια γέφυρα αλληλεγγύης και να συνυπογράψουμε ένα σύμφωνο, ένα συμβόλαιο ανάπτυξης με καθέναν από σας, που θα εγγυάται πολιτικές και δράσεις για την επίτευξη των στόχων που μαζί θα θέσουμε.

Προτείνω λοιπόν, τα εξής βήματα:

Μέχρι το τέλος του Φεβρουαρίου, είμαστε στη διάθεσή σας για να σας βοηθήσουμε και σας καλούμε να μας υποβάλετε:

1. Προτάσεις για προτεραιότητες επενδυτικών σχεδίων Περιφερειακής Συνοχής (στα πλαίσια του Επενδυτικού Νόμου)

2. Προτάσεις για ενίσχυση δικτύων επιχειρήσεων με εξωστρεφή προσανατολισμό (στα πλαίσια του Επενδυτικού Νόμου)

3. Ειδικές και αιτιολογημένες δράσεις αντιμετώπισης της κρίσης

4. Θεσμικά μέτρα βελτίωσης της τοπικής επιχειρηματικότητας

5. Τεχνογνωσία τοπικής ανάπτυξης και εξειδικευμένες ανάγκες εκπαίδευσης και κατάρτισης

6. Επικαιροποιημένα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία ανά περιφέρεια, ώστε να έχουμε καθαρή εικόνα για τους στόχους μας,

7. Επιχειρησιακό σχεδιασμό συμπληρωματικών προγραμμάτων, αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα Κοινοτικά προγράμματα, περιλαμβανόμενων του INTERREG, και των νέων εργαλείων πολιτικής του Υπουργείου μας. Για παράδειγμα είναι άμεση ανάγκη ο εντοπισμός και η επιτάχυνση όλων των ώριμων έργων του ΕΣΠΑ και των ΠΕΠ, η επιλογή ανταποδοτικών έργων ΣΔΙΤ και έργων ΠΔΕ που χρήζουν άμεσης προώθησης και είναι δυνατό να χρηματοδοτηθούν.

Εμείς από την πλευρά μας, η πολιτική ηγεσία, οι κεντρικές και αποκεντρωμένες υπηρεσίες του υπουργείου είμαστε στη διάθεσή σας για:

" Συμβουλευτική υποστήριξη για την ωρίμανση και υλοποίηση έργων του ΕΣΠΑ αλλά και πρακτική βοήθεια με συγκρότηση ομάδων κρούσης για άμεση παρέμβαση εκεί, όπου υπάρχει πρόβλημα

" Τεχνογνωσία για την ωρίμανση έργων ΣΔΙΤ.

" Ειδικά Αναπτυξιακά Σχέδια για περιοχές στις οποίες υπάρχει έντονο το πρόβλημα της κρίσης

" Ενημέρωση για όλο το φάσμα των διαθέσιμων επενδυτικών εργαλείων

" Πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο των έργων σε κάθε περιοχή.

Όλα τα παραπάνω, και κυρίως η χάραξη κοινών στόχων, θα συνθέσουν το περιεχόμενο του Συμφώνου Περιφερειακής Στρατηγικής με κάθε Περιφέρεια, στο οποίο θα δεσμευτούμε απέναντι στους πολίτες, στις υπηρεσίες μας, στους παραγωγικούς φορείς.

Ανάπτυξη χωρίς ψευδαισθήσεις

Κλείνοντας, θέλω να επαναλάβω ότι πραγματοποιούμε μια εντατική προσπάθεια να αλλάξουμε το πλαίσιο, μέσα στο οποίο δρομολογήθηκαν για δεκαετίες οι πολιτικές για την περιφερειακή ανάπτυξη.

Κανείς μας πια δεν έχει ψευδαισθήσεις ότι σήμερα, στην κατάσταση που βρισκόμαστε, δεν έχει τόση σημασία να αποδίδουμε ευθύνες, αλλά να συμμετέχουμε αποφασιστικά στη χάραξη καινοτόμων πολιτικών.

Για όλους αυτούς τους λόγους, η νέα περιφερειακή πολιτική που μαζί υλοποιούμε, δεν είναι μια τεχνοκρατική άσκηση. Είναι διαδικασία εξόδου από την οικονομική κρίση. Είναι όρος επιβίωσης για την ελληνική οικονομία.