Για την Εκπαίδευση

-γράφει η Ελένη Καραντζόλα*-

Από τη μια, η εποχή στην οποία ζούμε και θα ζήσουν τα παιδιά μας. «Επαναστατική» λόγω της κλίμακας και του εύρους των αλλαγών. Οι τεχνολογικές καινοτομίες, για παράδειγμα: μεταμορφώνουν το πώς σκεφτόμαστε, εργαζόμαστε, διασκεδάζουμε και σχετιζόμαστε μεταξύ μας.

Από την άλλη, η κρίση και η ύφεση. Με τις χρηματοπιστωτικές φούσκες, που τροφοδοτούσαν την υπερκατανάλωση και την υπερπαραγωγή σε ολόκληρο τον κόσμο, και στη χώρα μας. Και τα υψηλότερα στα χρονικά παγκόσμια επίπεδα ανεργίας στους νέους ανθρώπους, μεταξύ 15-24 χρονών.

Για να έχουμε ή να επιστρέψουμε σε καλύτερες μέρες, δεν αρκεί να επιδιορθώσουμε μόνο τις τράπεζες, πρέπει και τα σχολειά μας.

Οι περισσότερες εθνικές πολιτικές (όχι απαραίτητα η δική μας, αν και θα έπρεπε...) ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την αύξηση της παραγωγής αποφοίτων από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Την ίδια στιγμή τα παρόντα συστήματα εκπαίδευσης γεννούν υπερ-προσοντούχους αφενός και εντελώς ανειδίκευτους αφετέρου.

Η μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού σύστηματος φαίνεται επιβεβλημένη: βέλτιστη χρήση των πόρων, περικοπή πλεονάζοντος προσωπικού, μεγαλύτερη παραγωγικότητα, έμφαση στην αλλαγή μοντέλου διοίκησης και στην αξιολόγηση.

Αρκεί όμως, σε περιόδους κρίσης και ύφεσης ένα καλό «κούρδισμα» της μηχανής; Τι θα κάνουμε με τις σοβαρές παθογένειες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος; Όπως με το ότι αντιλαμβάνεται την εκπαίδευση ως προετοιμασία για κάτι που θα συμβεί αργότερα (παραγνωρίζει δηλαδή το γεγονός ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες ζουν τις ζωές τους στο διάστημα αυτό); Ή με ότι δεν έχει σχεδιαστεί για να ανταποκριθεί τη χιονοστιβάδα των αλλαγών που θα επικαθορίσει τη ζωή των σημερινών μαθητών/τριών και αυριανών πολιτών; Πώς θα συνεχίσει να απουσιάζει από το ελληνικό σχολείο η δημιουργικότητα; Έως πότε οι καινοτόμες δράσεις θα γίνονται όχι στο πλαίσιο αλλά σε πείσμα της κυρίαρχης εκπαιδευτικής κουλτούρας;

Επιπλέον: Οι ανθρώπινες οργανωτικές δομές δεν είναι μηχανισμοί και οι άνθρωποι δεν είναι εξαρτήματά τους, όπως επισημαίνει εύστοχα ο Robinson. Οι άνθρωποι, σε αντίθεση με τα γρανάζια και τα εξαρτήματα, διαθέτουν αξίες και αισθήματα, αντιλήψεις, γνώμες, κίνητρα και βιογραφικά στοιχεία.

Η κυρία Διαμαντοπούλου δεν στόχευσε από την αρχή στα ουσιώδη. Απέτυχε όμως και σε όσα στόχευσε επειδή δεν θέλησε να καταλάβει ότι η εκπαίδευση αποτελείται από ανθρώπους, ανθρώπινες σχέσεις και δυναμισμούς. Αντιμετώπισε την εκπαίδευση ως μηχανισμό και όχι ως οργανισμό.

Με δυο λόγια: Το εκπαιδευτικό μας σύστημα χρειάζεται μετασχηματισμό, όχι μεταρρύθμιση.

Το ελληνικό σχολείο χρειάζεται επειγόντως μια κουλτούρα δημιουργικότητας. Που σημαίνει: λιγότερη ύλη, λιγότερη ακαδημαϊκότητα, περισσότερες τέχνες, περισσότερο ελεύθερο χώρο και χρόνο για να ασχοληθούν μαθητές/τριες και εκπαιδευτικοί με πράγματα που απολαμβάνου και στα οποία διαπρέπουν.

Πράγματι η εκπαίδευση είναι κλειδί για το μέλλον. Αλλά ένα κλειδί γυρνάει προς δύο κατευθύνσεις. Η μία κρατά κλειδωμένους τους διαθέσιμους πόρους – εκεί βρισκόμαστε σήμερα. Πρέπει να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να γυρίσει προς την άλλη κατεύθυνση και να απελευθερωθούν οι πραγματικές δυνάμεις όλων μας.

* Η Ελένη Καραντζόλα είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στην Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου