Απάνθισμα στοχασμού ως πολύτιμη παρακαταθήκη

Ερνέστο Σάμπατο, Μια πολύπλοκη ύπαρξη, μετάφραση Κ. Παλαιολόγος, εκδόσεις Εικοστού Πρώτου, σελίδες 188

Η πρόσφατη είδηση για το θάνατο του Ερνέστο Σάμπατο φέρνει αυτόματα στο νου μας την αξία μιας ζωής μεστής από το Πνεύμα. Την αξία ενός πνευματικού ανθρώπου που τίμησε τα Γράμματα μέσω της πολυειδούς γραφής του αφήνοντας ένα πλήθος κειμένων- ως πολύτιμη παρακαταθήκη για κάθε ενεργό μέλος της κοινωνίας.

Σπουδαίος πεζογράφος ο Ερνέστο Σάμπατο διακρίθηκε και στο γραμματειακό είδος του δοκιμίου με πρώτιστα (κατά τη γνώμη του γράφοντος) το Άνθρωποι και Γρανάζια- εκδ. Καστανιώτης καθώς και το Μια πολύπλοκη Ύπαρξη-εκδ.Εικοστού Πρώτου, για το οποίο αξίζει μια περαιτέρω αναφορά μέσα από τούτο το σύντομο σημείωμα.

Στο σπουδαίο τούτο έργο του ο Ε. Σάμπατο ανακεφαλαιώνει , θα έλεγε κάποιος, τα κεντρικά σημεία αναφοράς της σκέψης του. Ο Πολιτισμός και η Εκπαίδευση, η Τέχνη (ιδίως μέσω του τάνγκο), η Ελευθερία και η Ύπαρξη είναι οι άξονες που διατρέχουν το στοχασμό του κι ορίζουν αταλάντευτα τη στάση του. Είναι τα βασικά ερωτήματα και θέματα που θίγει, με την θελκτική γραφή του, σαν να θέλει να αφυπνίσει - να εγείρει - να δείξει, χωρίς κραυγές, τις ανεπούλωτες πληγές του ∙ τις πάγιες αγωνίες του μιας «πολύπλοκης ύπαρξης» όπως είχε αυτοχαρακτηριστεί σε μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του.

Ο συγγραφέας Ερνέστο Σάμπατο αξίζει οπωσδήποτε να διαβαστεί ∙ το όφελος από τα έργα του ανεκτίμητο και η απώλειά του, προφανώς, δυσαναπλήρωτη. Αν μη τι άλλο ας ευχηθούμε η πνευματικότητά του να βρει συνεχιστές- σε μια εποχή που είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε.

Σ.Α.Γ.

Ακολουθεί απόσπασμα από την εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:

Φόρος τιμής σε ένα σπουδαίο πνευματικό άνθρωπο

«Αρκεσαν μόνο τρία μυθιστορήματα («Το τούνελ», «Περί ηρώων και τάφων», «Αβαδδών ο εξολοθρευτής») για να αναγνωριστεί διεθνώς. Ολα τραγωδίες για τον εικοστό αιώνα της Αργεντινής, υπό τη βαριά σκιά της διακυβέρνησης του Χουάν Περόν (1946-'55), με τα εν κρυπτώ βασανιστήρια, και της επτάχρονης δικτατορίας (1976-'83) του στρατηγού Βιντέλα. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ο πρόεδρος της Αργεντινής Ραούλ Αλφονσίν (1983-'89) τού εμπιστεύτηκε τη θέση του προέδρου της Εθνικής Επιτροπής για την Εξαφάνιση Προσώπων, γνωστής με τα αρχικά CONADEP. Σε 30.000 υπολογίζονται οι εξαφανισθέντες από τις ωμότητες του βιντελικού στρατιωτικού καθεστώτος! Υστερα από αυτή την εμπλοκή του, έγραψε το 1984 το καταγγελτικό βιβλίο «Nunca Mas» («Ποτέ ξανά»).

Ο λόγος για τον μεγάλο στοχαστή του καιρού μας Ερνέστο Σάμπατο όπου ο θάνατος τον βρήκε στο σπίτι του, το περασμένο Σάββατο, στο Σάντος Λουγκάρες, ένα προάστιο έξω από το Μπουένος Αϊρες.

Τα τρία μυθιστορήματά του και τα μοναδικά μυθοπλαστικά του έργα «Το τούνελ» (1948), «Περί ηρώων και τάφων» (1961) και «Αβαδδών ο εξολοθρευτής» (1974) συγκροτούν μια άτυπη τριλογία. Οσο προχωράει η ανάγνωση γίνεται συνειδητό ότι πρωταγωνιστής είναι ο ίδιος ο συγγραφέας σε ρόλο σχολιαστή. Η μυθοπλασία του Σάμπατο υπακούει στο «ολικό μυθιστόρημα», το οποίο δυνητικά χωράει τα πάντα: μυθιστορία, φιλοσοφικό στοχασμό -περνάει από τη μεταφυσική, τον υπαρξισμό και τον μαρξισμό-, ιστορικές και πολιτικές αναφορές, ψυχολογικές αναλύσεις, αυτοβιογραφία, χρονικό.

Πώς, όμως, διαμορφώθηκε πολιτικά, ιδεολογικά και αισθητικά ο σημαντικός συγγραφέας, ο οποίος συνήθως έκρυβε το βλέμμα του πίσω από φιμέ μυωπικά γυαλιά και φορούσε ανοιχτά πουκάμισα; Γεννήθηκε στις 24 Ιουνίου 1911 στην πόλη Ρόχας του Μπουένος Αϊρες. Ηταν το προτελευταίο από τα έντεκα παιδιά ενός Ιταλού μετανάστη από την Καλαβρία. Στις φλέβες της μητέρας του κυλούσε κατά το ήμισυ ιταλικό και αλβανικό αίμα. Σπούδασε φυσικομαθηματικά στο Πανεπιστήμιο της Λα Πλάτα, όπου πήρε διδακτορικό στη φυσική. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, ασπάστηκε τον κομμουνισμό και αναδείχθηκε γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Νέων Κομμουνιστών.

Τα καλά γαλλικά που μιλούσε, τα έμαθε στο Παρίσι του 1938 ως υπότροφος του Εργαστηρίου Ζολιό -Κουρί. Εκεί δεν θα γνωρίσει μόνο τα επιστημονικά πειράματα, αλλά και το κίνημα του υπερρεαλισμού, μέσω των Αντρέ Μπρετόν, Ρομπέρτο Μάτα και Βιλφρέντο Λαμ. Οταν έπεσε η κυβέρνηση του Περόν, ο Ερνέστο Σάμπατο πήρε θέση για την περονική διακυβέρνηση με δύο πολεμικού χαρακτήρα κείμενα: «Το άλλο πρόσωπο του περονισμού» και «Η περίπτωση Σάμπατο. Βασανιστήρια και ελευθερία του Τύπου». Την ίδια χρονιά (1956), έπειτα από πρόταση του Αλμπέρ Καμί στον οίκο «Γκαλιμάρ», εκδόθηκε στα γαλλικά το «Τούνελ». Οι Γάλλοι θα του απονείμουν και το βραβείο Μεντισίς για το μυθιστόρημα «Αβαδδών ο εξολοθρευτής», ενώ θα πάρει από τα χέρια του Φρανσουά Μιτεράν το Βραβείο της Λεγεώνας της Τιμής. Από την τροπαιοθήκη του δεν απουσίαζε το Θερβάντες, το μεγαλύτερο βραβείο στην ισπανική γλώσσα. Δεν πήρε ποτέ το Νόμπελ, αν και το όνομά του έπαιζε σχεδόν κάθε χρονιά στις λίστες των υποψηφίων.»

(Αποσπάσματα από άρθρο του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ στην Ελευθεροτυπία/ 3-5-2011)